|
|||
Platon, Theaitetos150a8–151d6 (m. Ausl.): Sokrates’ Hebammenkunst (Maieutik) |
|||
St.I
150 Griechischer Text
Z.
Kommentar / Übersetzung
Nun erklärt Sokrates genauer, was die spezifischen Voraussetzungen und Werke der Hebammen sind. Sie selbst haben Kinder geboren, sind aber nun aus dem gebärfähigen Alter hinaus, was eine Art Referenz an die jungfräuliche Göttin Artemis darstellt, zu deren Bereich ja die Geburtshilfe zählt. Zu ihren Fähigkeiten zählt, dass sie Wehen erregen oder lindern, auch schwierige Geburten zu einem erfolgreichen Abschluss bringen, aber auch Schwangerschaften im Frühstadium abbrechen können. Ebenso wären sie sehr geschickt im Stiften von passenden Verbindungen, um vollkommene Kinder hervorzubringen, sie enthalten sich dieser Kunst allerdings, um nicht in den Ruf wohlfeiler Kupplerinnen zu geraten; denn eigentlich stünde ihnen allein zu, in rechter Weise Ehen zu stiften.
8
b ΣΩ. Τὸ μὲν τοίνυν τῶν μαιῶν τοσοῦτον, ἔλαττον δὲ
τοῦ ἐμοῦ δράματος. Οὐ γὰρ πρόσεστι γυναιξὶν ἐνίοτε μὲν εἴδωλα τίκτειν, ἔστι δ᾽ ὅτε ἀληθινά, τοῦτο δὲ μὴ ῥᾴδιον εἶναι διαγνῶναι. Εἰ γὰρ προσῆν, μέγιστόν τε καὶ κάλλιστον ἔργον ἦν ἂν ταῖς μαίαις τὸ κρίνειν τὸ ἀληθές τε καὶ μή. Ἢ οὐκ οἴει; 5
[Übersetzung]
— 1 τὸ μὲν τοίνυν τῶν μαιῶν τοσοῦτον ist ein elliptischer Ausdruck
— τοσοῦτον erg. sinngemäß soll gesagt sein
— τὸ τῶν μαιῶν Acc. Graec. die Angelegenheiten der Hebammen
— ἔλαττον (Komp. zu ὀλίγον) weniger (mit Gen. comp.); erg. ἐστίν
— 2 τὸ δρᾶμα Handlung, Tätigkeit
— πρόσεστίν τινι es kommt vor bei jmd.
— 3 τὸ εἴδωλον Deminutiv v. τὸ εἶδος Abbild; mit εἴδωλον bezeichnet Platon immer Dinge oder Vorstellungen, die nicht das wahre Sein verkörpern, hier also ist ein nicht „richtiges“ Kind gemeint
— ἔστιν ὅτε manchmal
— ἀληθινός, ά, όν wahr, echt
— 4 διαγιγνώσκω unterscheiden → Stf
— προσῆν … ἦν ἂν … welche Aussageform? → Konditionale Periode
5
ΘΕΑΙ. Ἔγωγε.
[Übersetzung]
c 5 ΣΩ. Τῇ δέ γ᾽ ἐμῇ τέχνῃ τῆς μαιεύσεως τὰ μὲν ἄλλα
ὑπάρχει, ὅσα ἐκείναις, διαφέρει δὲ τῷ τε ἄνδρας, ἀλλὰ μὴ γυναῖκας μαιεύεσθαι καὶ τῷ τὰς ψυχὰς αὐτῶν τικτούσας ἐπισκοπεῖν, ἀλλὰ μὴ τὰ σώματα. Μέγιστον δὲ τοῦτ᾽ ἔνι τῇ ἡμετέρᾳ τέχνῃ, βασανίζειν δυνατὸν εἶναι παντὶ τρόπῳ, πότερον εἴδωλον καὶ ψεῦδος ἀποτίκτει τοῦ νέου ἡ διάνοια ἢ γόνιμόν τε καὶ ἀληθές. Ἐπεὶ τόδε γε καὶ ἐμοὶ ὑπάρχει, ὅπερ ταῖς μαίαις· ἄγονός εἰμι σοφίας, καὶ ὅπερ ἤδη πολλοί μοι ὠνείδισαν, ὡς τοὺς μὲν ἄλλους ἐρωτῶ, αὐτὸς δὲ οὐδὲν ἀποφαίνομαι περὶ οὐδενὸς διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν σοφόν, ἀληθὲς ὀνειδίζουσιν. 10 15 18
[Übersetzung]
— 8 ἡ μαίευσις, εως die Hebammenkunst, das Entbinden
— 9–10 τῷ … μαιεύεσθαι subst. Inf. durch das Entbundenwerden
— 11 ἐπισκοπέω betrachten, beobachten
— ἔνι = ἔνεστι
— 12 βασανίζω prüfen
— 13 τὸ ψεῦδος, ους Täuschung, Betrug
— ἡ διάνοια hier: das Denken
— 14 γόνιμος, ον ein zur Geburt reifes Kind; echt
— ἐπεί indes
— 15 ἄγονος σοφίας unfruchtbar hinsichtlich des Wissens; σοφία ist hier im Theaet. synonym mit ἐπιστήμη gebraucht, beides heißt Wissen
— ὅπερ Acc. Graec., übs. hier mit weshalb
— 16 ὡς nämlich dass
— 17 ἀποφαίνομαι (Med.) von sich zeigen: darlegen, erklären
— μηδὲν ἔχειν σοφόν kein Wissen haben in irgendetwas
d Τὸ δὲ αἴτιον τούτου τόδε· μαιεύεσθαί με ὁ
θεὸς ἀναγκάζει, γεννᾶν δὲ ἀπεκώλυσεν. Εἰμὶ δὴ οὖν αὐτὸς μὲν οὐ πάνυ τι σοφός, οὐδέ τί μοι ἔστιν εὕρημα τοιοῦτον γεγονὸς τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἔκγονον.
18
20 21
[Übersetzung]
— 19 γεννάω zeugen
— ἀποκωλύω hindern
— 20 οὐ πάνυ τι ganz und gar nicht
— τὸ εὕρημα geistiger Fund
— 21 ἔκγονος abstammend; Nachkomme; der Akk. ist als doppelter Akk. zu fassen: als Nachkomme
5 Οἱ δ᾽ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι
τὸ μὲν πρῶτον φαίνονται ἔνιοι μὲν καὶ πάνυ ἀμαθεῖς, πάντες δὲ προϊούσης τῆς συνουσίας, οἷσπερ ἂν ὁ θεὸς παρείκῃ, θαυμαστὸν ὅσον ἐπιδιδόντες, ὡς αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις δοκοῦσι.
21
25
[Übersetzung]
— 21 οἱ δ᾽ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι die mit mir zusammenkommen
— 22 ἀμαθής, ές unwissend
— 23 πρόειμι (v. εἶμι) voranschreiten, fortdauern
— παρείκω gestatten
— 24 θαυμαστὸν ὅσον erstaunlich viel/groß
— ἐπιδίδωμι Fortschritte machen
e Καὶ τοῦτο ἐναργὲς ὅτι παρ᾽ ἐμοῦ οὐδὲν πώποτε
μαθόντες, ἀλλ᾽ αὐτοὶ παρ᾽ αὑτῶν πολλὰ καὶ καλὰ εὑρόντες τε καὶ τεκόντες. Τῆς μέντοι μαιείας ὁ θεός τε καὶ ἐγὼ αἴτιος.
25
28
[Übersetzung]
— 25 ἐναργής, ές deutlich
— 26f. μαθόντες … εὑρόντες … τεκόντες übs. die Partizipien als NS-Prädikate zu ὅτι
— 25 ἡ μαιεία Geburtshilfe
e
5 151 5 Ὧδε δὲ δῆλον· πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντες καὶ
ἑαυτοὺς αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντες, ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ᾽ ἄλλων πεισθέντες ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντος, ἀπελθόντες δὲ τά τε λοιπὰ ἐξήμβλωσαν διὰ πονηρὰν συνουσίαν καὶ τὰ ὑπ᾽ ἐμοῦ μαιευθέντα κακῶς τρέφοντες ἀπώλεσαν, ψευδῆ καὶ εἴδωλα περὶ πλείονος ποιησάμενοι τοῦ ἀληθοῦς, τελευτῶντες δ᾽ αὑτοῖς τε καὶ τοῖς ἄλλοις ἔδοξαν ἀμαθεῖς εἶναι. Ὧν εἷς γέγονεν Ἀριστείδης ὁ Λυσι- μάχου καὶ ἄλλοι πάνυ πολλοί· οὕς, ὅταν πάλιν ἔλθωσι δεόμενοι τῆς ἐμῆς συνουσίας καὶ θαυμαστὰ δρῶντες, ἐνίοις μὲν τὸ γιγνόμενόν μοι δαιμόνιον ἀποκωλύει συνεῖναι, ἐνίοις δὲ ἐᾷ, καὶ πάλιν οὗτοι ἐπιδιδόασι.
28
30 35 39
[Übersetzung]
—
b Πάσχουσι δὲ δὴ οἱ ἐμοὶ
συγγιγνόμενοι καὶ τοῦτο ταὐτὸν ταῖς τικτούσαις. Ὠδίνουσι γὰρ καὶ ἀπορίας ἐμπίμπλανται νύκτας τε καὶ ἡμέρας πολὺ μᾶλλον ἢ ’κεῖναι. Ταύτην δὲ τὴν ὠδῖνα ἐγείρειν τε καὶ ἀποπαύειν ἡ ἐμὴ τέχνη δύναται.
39
40
43
[Übersetzung]
— 40 συγγιγνόμενοι → Z. 21
— ὠδίνω Wehen haben, gebären; mit etw. schwanger gehen
— 41 ἐμπίμπλημί τινος mit etw. anfüllen
— νύκτας τε καὶ ἡμέρας Akk. der zeitl. Ausdehnung
— 42 ’κεῖναι = ἐκεῖναι → ἐκεῖνος
— ἠ ὠδίς, ῖνος die Wehe
— ἐγείρω aufwecken, erregen → Stf
— 43 ἀποπαύω = verstärktes παύω beenden
b
5 Καὶ οὗτοι μὲν δὴ οὕτως.
Ἐνίοις δέ, ὦ Θεαίτητε, οἳ ἄν μοι μὴ δόξωσί πως ἐγκύμονες εἶναι, γνοὺς ὅτι οὐδὲν ἐμοῦ δέονται, πάνυ εὐμενῶς προμνῶμαι καί, σὺν θεῷ εἰπεῖν, πάνυ ἱκανῶς τοπάζω οἷς ἂν συγγενό- μενοι ὄναιντο· ὧν πολλοὺς μὲν δὴ ἐξέδωκα προδίκῳ, πολλοὺς δὲ ἄλλοις σοφοῖς τε καὶ θεσπεσίοις ἀνδράσι.
43
45 48
[Übersetzung]
—
Ταῦτα δή
σοι, ὦ ἄριστε, ἕνεκα τοῦδε ἐμήκυνα· ὑποπτεύω σε, ὥσπερ καὶ αὐτὸς οἴει, ὠδίνειν τι κυοῦντα ἔνδον.
48
50
[Übersetzung]
— 49 μηκύνω wörtl.: in die Länge (τὸ μῆκος) ziehen, hier: lang und breit darlegen
— 50 ὠδίνω → Z. 40
— κυέω τι mit etw. schwanger sein
c 5 d Προσφέρου οὖν
πρός με ὡς πρὸς μαίας ὑὸν καὶ αὐτὸν μαιευτικόν, καὶ, ἃ ἂν ἐρωτῶ, προθυμοῦ, ὅπως οἷός τ᾽ εἶ, οὕτως ἀποκρίνασθαι. Καὶ ἐὰν ἄρα σκοπούμενός τι, ὧν ἂν λέγῃς, ἡγήσωμαι εἴδωλον καὶ μὴ ἀληθές, εἶτα ὑπεξαιρῶμαι καὶ ἀποβάλλω, μὴ ἀγρίαινε ὥσπερ αἱ πρωτοτόκοι περὶ τὰ παιδία. Πολλοὶ γὰρ ἤδη, ὦ θαυμάσιε, πρός με οὕτω διετέθησαν, ὥστε ἀτεχνῶς δάκνειν ἕτοιμοι εἶναι, ἐπειδάν τινα λῆρον αὐτῶν ἀφαιρῶμαι, καὶ οὐκ οἴονταί με εὐνοίᾳ τοῦτο ποιεῖν, πόρρω ὄντες τοῦ εἰδέναι, ὅτι οὐδεὶς θεὸς δύσνους ἀνθρώποις, οὐδ᾽ ἐγὼ δυσνοίᾳ τοιοῦτον οὐδὲν δρῶ, ἀλλά μοι ψεῦδός τε συγχωρῆσαι καὶ ἀληθὲς ἀφανίσαι οὐδαμῶς θέμις.
50
55 60 61
[Übersetzung]
— 50 προσφέρομαι πρός τινα sich an jmd. wenden; zur Form προσφέρου → Konjug.
— 51 ὑόν = υἱόν
— μαιευτικός zum Entbinden gehörig; ἡ μαιευτικὴ τέχνη: Hebammenkunst; ὁ μαιευτικός der Entbindungskundige
— 52 οἷός τ᾽ εἶ 2. P. v. οἷός τ᾽ εἰμι in der Lage sein
— 53 ὧν ἂν λέγῃς Attraktion des Relativums; entspr.: τούτων, ἃ ἂν λέγῃς
— ἡγήσωμαι → Stf
— 54 ὑπεξαιρέομαι aus dem Weg räumen
— ἀγριαίνω zornig werden
— 55 πρωτοτόκος, ου die Erstgebärende
— 56 πρός με οὕτω διετέθησαν sie waren so gegen mich aufgebracht
— ἀτεχνῶς geradezu, schlichtweg
— δάκνω beißen
— 57 ὁ λῆρος, ου Unsinn
— 58 εἰδέναι → Konjug.
— 59 δύσνους, ουν übel gesinnt
— ἡ δύσνοια, ας Abneigung
— 61 θέμις scil.: ἐστίν τινος es gebührt sich für jmd.
5 Πάλιν δὴ οὖν ἐξ ἀρχῆς, ὦ
Θεαίτητε, ὅ τι ποτ᾽ ἐστὶν ἐπιστήμη, πειρῶ λέγειν. Ὡς δ᾽ οὐχ οἷός τ᾽ εἶ, μηδέποτ᾽ εἴπῃς. Ἐὰν γὰρ θεὸς ἐθέλῃ καὶ ἀνδρίζῃ, οἷός τ᾽ ἔσῃ.
61
[Übersetzung]
— 62 ὅ τι Neutr. v. ὅστις Dekl.; ὅ τι ποτ᾽ ἐστὶν ἐπιστήμη was Wissen eigentlich ist
— πειρῶ Imp. v. πειράομαι versuchen
— 63 μηδέποτε niemals
— ἀνδρίζω Kraft geben
|
|||