|
|||
Homer, Ilias A1–244: Proömium, Beginn und Entwicklung des Streites, Menis-Konzept, Eingreifen der Athene |
|||
A
Griechischer Text nach Monro/Allen (Oxford 1920)
Kommentar / Übersetzung (J. H. Voß 1793)
5 Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε, πολλὰς δ᾽ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή, ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.
[Übersetzung]
— 1 ἡ μῆνις, -ιος (Αkk. μῆνιν) Zorn, Groll
— ἀείδειν = att. ᾄδειν singen
— θεά meint die Muse
— Πηληϊάδεω = att. Πηλείδου Pelide, d. h. Sohn des Peleus; das εω͜ ist einsilbig zu lesen (Synizese)!
— Ἀχιλῆος = att. Ἀχιλέως; Achill wird bei Homer aus metrischen Gründen mal mit nur einem, mal mit zwei λ geschrieben
— 2 οὐλομένην οὐλόμενος (v. ὄλλυμαι) verderblich, Verderben bringend
— ἄλγε᾽ = ἄλγεα = att. ἄλγη
— ἔθηκε → Stf; hier zu ἄλγε᾽: verursachen
— 3 ἴφθιμος gewaltig, kraftvoll, stark
— Ἄϊδι = att. Ἅιδῃ Hades (in d. Ilias übl. als Person gedacht)
— προϊάπτω hin-, vorwerfen
— 4 ἡρώων Gen.-Attr. zu πολλὰς … ψυχὰς
— ἑλώρια Pl. v. τὸ ἔλωρ bzw. τὸ ἑλώριον Raub, Beute; Beraubung, Tötung
— τεῦχε augmentloses Impf. v. τεύχω anfertigen, bereiten, machen
— κύνεσσιν = att. κυσίν: Dat. Pl. v. ὁ κύων, -ονος Hund
— 5 ὁ οἰωνός, -ου Raubvogel
— ἐτελείετο = att. ἐτελείτο: Impf. Med. v. τελέω
— 6 τὰ πρῶτα = att. τὸ πρῶτονzum ersten Mal
— διαστήτην (Dual); entspr. διέστησαν (→ Konjug.) v. δι-ίσταμαι auseinandertreten, sich entzweien
— ἐρίσαντε (Dual); entspr. ἐρίσαντες v. ἐρίζω streiten, zanken
— 7 ὁ ἄναξ, ἄνακτος Herr, Gebieter
— δῖος strahlend, herrlich, göttlich
10 15 20 Τίς τ᾽ ἄρ σφωε θεῶν ἔριδι ξυνέηκε μάχεσθαι;
Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὤρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα Ἀτρεΐδης· ὃ γὰρ ἦλθε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν λυσόμενός τε θύγατρα φέρων τ᾽ ἀπερείσι᾽ ἄποινα, στέμματ᾽ ἔχων ἐν χερσὶν ἑκηβόλου Ἀπόλλωνος χρυσέῳ ἀνὰ σκήπτρῳ, καὶ λίσσετο πάντας Ἀχαιούς, Ἀτρεΐδα δὲ μάλιστα δύω, κοσμήτορε λαῶν· „Ἀτρεΐδαι τε καὶ ἄλλοι ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοί, ὑμῖν μὲν θεοὶ δοῖεν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες ἐκπέρσαι Πριάμοιο πόλιν, εὖ δ᾽ οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι· παῖδα δ᾽ ἐμοὶ λύσαιτε φίλην, τὰ δ᾽ ἄποινα δέχεσθαι, ἁζόμενοι Διὸς υἱὸν ἑκηβόλον Ἀπόλλωνα.“
[Übersetzung]
— 8 ἄρ, ῥα, ῥ’ = ἄρα
— σφωε (Dual); entspr. σφᾶς sie
— ξυνέηκε att. συνῆκε v. συνίημι zusammen-schicken, zusammenhetzen (feindl.) → Stf
— 9 ὅ, ἥ, τό oft: Demonstrativpronomen
— βασιλῆϊ = att. βασιλεῖ
— χολωθείς Part. Aor. Pass. von χολόω zornig machen
— 10 ἡ νούσος = att. ἡ νὀσος
— ὤρσε Aor. von ὄρνυμι in Bewegung setzen, aufjagen, erregen; Med: sich erheben, entstehen
— ὀλέκοντο v. ὀλέκω (= ὄλλυμι → Stf) vernichten, töten
— ὁ λαός, -οῦ Volk; Pl.: Leute, Mannen, Krieger
— 11 οὕνεκα = οὕ ἕνεκα (deswegen,) weil
— ὁ ἀρητήρ, -ῆρος Priester
— 12 θοός schnell
— 13 λύω i. d. Il. oft lösen; Med.: (für sich lösen =) freikaufen
— ἀπερείσιος = att. ἄπειρος
— τὰ ἄποινα Lösegeld, Entschädigung
— 14 τὸ στέμμα, -ατος (Kopf-)Binde
— ἑκηβόλος ferntreffend
— 15 χρύσε(ι)ος leite her von ὁ χρυσός
— τὸ σκῆπτρον Stab, Szepter/Zepter; ἀνὰ σκήπτρῳ: oben am Stab
— λίσσομαι (Aor. ἐλισάμην) bitten, anflehen
— 16 Ἀτρεΐδα, δύω, κοσμήτορε Dualformen, Akk.
— ὁ κοσμήτωρ (vgl. κοσμέω) Ordner, Gebieter
— 17 ἐϋκνήμις, -ιδος (v. αἱ κνημῖδες Beinschienen) gutgeschient – 18 δοῖεν → Stf → Konjug.
— τὸ δῶμα, -ατος (oft Pl.) Haus, Wohnung
— 19 (ἐκ)πέρθω (Aor. I: ἔπερσα, Aor. II: ἔπραθον) (völlig) zerstören, verwüsten
— ἱκέσθαι in Prosa gewöhnl. ἀφἱκέσθαι → Stf
— 20 φίλος (Adj.) lieb; bei Hom. oft nur i. d. Bdtg. mein
— δέχεσθαι Inf. als Imperativ
— 21 ἅζομαι (heilige)Scheu vor jmd. haben
25 30 Ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες ἐπευφήμησαν Ἀχαιοὶ
αἰδεῖσθαί θ᾽ ἱερῆα καὶ ἀγλαὰ δέχθαι ἄποινα· ἀλλ᾽ οὐκ Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι ἥνδανε θυμῷ, ἀλλὰ κακῶς ἀφίει, κρατερὸν δ᾽ ἐπὶ μῦθον ἔτελλε· „Mή σε γέρον κοίλῃσιν ἐγὼ παρὰ νηυσὶ κιχείω ἢ νῦν δηθύνοντ᾽ ἢ ὕστερον αὖτις ἰόντα, μή νύ τοι οὐ χραίσμῃ σκῆπτρον καὶ στέμμα θεοῖο· τὴν δ᾽ ἐγὼ οὐ λύσω· πρίν μιν καὶ γῆρας ἔπεισιν ἡμετέρῳ ἐνὶ οἴκῳ ἐν Ἄργεϊ, τηλόθι πάτρης, ἱστὸν ἐποιχομένην καὶ ἐμὸν λέχος ἀντιόωσαν· ἀλλ᾽ ἴθι, μή μ᾽ ἐρέθιζε, σαώτερος ὥς κε νέηαι.“
[Übersetzung]
— 22 ἐπευφήμησαν Aor. v. ἐπευφημέω freundlich dazu auffordern; davon hängen die folgenden Inf. ab
— 23 ἱερῆα = att. ἱερέα
— ἀγλαός glänzend, herrlich, trefflich
— δέχθαι Inf. z. Wurzelaor. v. δέχομαι: ἐδέγμην
— 24 ἁνδάνω angenehm sein, gefallen
— ὁ θυμός Lebenskraft; Trieb, Verlangen Mut, Zorn; Sinn, Gemüt, Herz; oft auch nur die Person bezeichnend, dann meist unübersetzt
— 25 ἀφίει → Konjug.
— κρατερός = att. καρτερός
— ἐπὶ μῦθον ἔτελλε sog. Tmesis (= Aufspaltung von Präfix und Verbum simplex, eigentl. μῦθον ἐπέτελλε
— ἐπιτέλλω / ἐπιτέλλομαι + Dat. jmd. Befehle geben, auftragen, gebieten
— ὁ μῦθος Wort, Rede; Gedanke, Rat
— 26 κοίλῃσιν = att. κοίλαις v. κοῖλος hohl, gewölbt; Standard-Epitheton für die Schiffe bei Homer
— νηυσί(ν) = att. ναυσί(ν)
— κιχάνω / κίχημι erreichen, einholen; antreffen, finden
— μή σε κιχείω (= Konj.) dass ich dich (ja nicht) antreffe!
— 27 δηθύνω lange verweilen, aufhalten, zögern
— αὖτις = att. αὖθις
— ἰόντα → Konjug.
— 28 μή = ἵνα μή
— νυ (enkl.) = att. νῦν
— τοι 1. = σοι; 2. wahrlich, gewiss, sicherlich
— χραισμέω (Aor. I: ἐχραίσμησα; Aor. II: ἔχραισμον) nützen, helfen
— 29 τήν Artikel mit demonstrativer Bedeutg., bei Hom. häufig
— πρίν (Adv.) ehe, zuvor; hier: vielmehr
— μιν = att. αὐτόν, αὐτήν, αὐτό
— ἔπειμι (Komp. v. εἶμι) τινά an jmd. herantreten
— 30 ἐνί u. εἰν = att. ἐν
— Ἄργεϊ = att. Ἄργει
— τηλόθι u. τῆλε: 1. Adv. weit, fern; 2. Präp + Gen. fern von
— ἡ πάτρη = att. ἡ πατρίς
— 31 ὁ ἱστός Mast; Webstuhl; Gewebe ⇒ Fwd. „Histologie“
— ἐποίχομαι τι an etw. herangehen, hier: an etw. auf- und abgehen
— τὸ λέχος Lager, Bett
— ἀντιάω entgegengehen, entgegennehmen
— 32 ἴθι (erstarrter Imp.) wohlan! auf!
— ἐρεθίζω reizen
— σαός σόος, σῶος = att. σῶς heil, unversehrt, gesund
— ὡς = ἵνα
— κε(ν) = att. ἄν
— νέομαι kommen, davonkommen, heimkehren; vgl. νόστος des Odysseus
35 40 Ὣς ἔφατ᾽, ἔδεισεν δ᾽ ὃ γέρων καὶ ἐπείθετο μύθῳ·
βῆ δ᾽ ἀκέων παρὰ θῖνα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης· πολλὰ δ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπάνευθε κιὼν ἠρᾶθ᾽ ὁ γεραιὸς Ἀπόλλωνι ἄνακτι, τὸν ἠΰκομος τέκε Λητώ· „Kλῦθί μευ ἀργυρότοξ᾽, ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας Κίλλάν τε ζαθέην Τενέδοιό τε ἶφι ἀνάσσεις, Σμινθεῦ εἴ ποτέ τοι χαρίεντ᾽ ἐπὶ νηὸν ἔρεψα, ἢ εἰ δή ποτέ τοι κατὰ πίονα μηρί᾽ ἔκηα ταύρων ἠδ᾽ αἰγῶν, τὸ δέ μοι κρήηνον ἐέλδωρ· τίσειαν Δαναοὶ ἐμὰ δάκρυα σοῖσι βέλεσσιν.“
[Übersetzung]
— 33 ὥς so (Akzent!)
— ἔφατο = ἔφη (Med. zu Verstärkung) → Konjug.
— ἔδεισεν Aor. zu δείδω → Stf, davon das Pf. δέδια in gl. Bedeutg.
— 34 βῆ → Stf
— ἀκέων schweigend, still
— ἡ θίς, θινός Düne; Strand, Gestade
— πολύφλοισβος laut/viel rauschend od. brausend
— 35 πολλά Adv. vielmals, heftig
— ἄνευθε(ν), ἀπάνευθε(ν) 1. Adv. fern, abgesondert; 2. Präp. + Gen. fern von
— κιών Part. v. κίω gehen
— ἀράομαι τινι beten zu
— ὁ γεραιός = ὁ γέρων
— 36 ἠΰκομος schönhaarig
— τέκε → Stf
— 37 κλῦθι höre! v. κλύω (Impf. m. Aoristbedeutg.: ἔκλυον) m. Gen.: μευ = μου
— ἀργυρότοξος mit silbernem Bogen
— ἀμφιβέβηκας v. ἀμφιβαίνω τι sich schützend um etw. stellen → Stf
— 38 ζάθεος hochheilig
— ἶφι mit Macht
— ἀνάσσω τινός/τινί herrschen über
— 39 χαρίεις, -εσσα, -εν voller Anmut, schön (ἡ χάρις)
— ὁ νηός = ὁ ναός
— ἐπὶ νηὸν ἔρεψα Tmesis; (ἐπ-)ερέφω überdachen, erbauen
— 40 κατὰ πίονα μηρί᾽ ἔκηα Tmesis für κατέκηα; ἔκηα = ἔκαυσα → Stf
— πίων, πῖον fett
— ὁ μηρός, τὸ μηρίον Oberschenkel
— 41 κρήηνον v. κραίνω (Aor. ἔκρηνα u. ἐκρήηνα) vollenden, erfüllen
— τὸ ἐέλδωρ Wunsch, Bitte
— 42 τίσειαν → Stf
45 50 Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, τοῦ δ᾽ ἔκλυε Φοῖβος Ἀπόλλων,
βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων χωόμενος κῆρ, τόξ᾽ ὤμοισιν ἔχων ἀμφηρεφέα τε φαρέτρην· ἔκλαγξαν δ᾽ ἄρ᾽ ὀϊστοὶ ἐπ᾽ ὤμων χωομένοιο, αὐτοῦ κινηθέντος· ὃ δ᾽ ἤϊε νυκτὶ ἐοικώς. Ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπάνευθε νεῶν, μετὰ δ᾽ ἰὸν ἕηκε· δεινὴ δὲ κλαγγὴ γένετ᾽ ἀργυρέοιο βιοῖο· οὐρῆας μὲν πρῶτον ἐπῴχετο καὶ κύνας ἀργούς, αὐτὰρ ἔπειτ᾽ αὐτοῖσι βέλος ἐχεπευκὲς ἐφιεὶς βάλλ᾽· αἰεὶ δὲ πυραὶ νεκύων καίοντο θαμειαί.
[Übersetzung]
— 43 ἔκλυε vgl. oben zu v. 37
— 44 τὸ κάρηνον Haupt, Kopf; Gipfel
— χώομαι zürnen, unwillig sein
— τὸ κῆρ Herz; hier Akk. Graecus
— 45 ἀμφηρεφής beiderseits geschlossen
— ἡ φαρέτρη Köcher
— 46 κλάζω (ἔκλαγξα, κέκληγα) klirren, lärmen
— ὁ ὀϊστός Pfeil
— 47 αὐτοῦ κινηθέντος Gen. abs.; κινηθέντος → Stf
— ἤϊε = att. ᾔει → Konjug.
— ἐοικώς Part. v. ἔοικα
— 48 ἕζομαι = καθέζομαι sich setzen
— μετά … ἕηκε Τmesis für μεθήκε schoss ab
— ὁ ἰός Pfeil
— 49 ἡ κλαγγή Klang, Schall, Geräusch
— ἀργυρέος Adj. zu ἀργύριον
— ὁ βιός (Akzent!) Bogen
— 50 ὁ οὐρεύς Maulesel
— ἐπῴχετο s. zu v. 31; hier: ins Visier nehmen, treffen
— ὁ κύων, κυνός Hund
— ἀργός schnell, flink
— 51 αὐτάρ aber
— αὐτοῖσι … ἐφιείς gegen sie selbst sendend; nach den Tieren kommen also die Achäer selbst dran
— τὸ βέλος, ους Wurfspieß, Speer; Pfeil
— ἐχεπευκής, ές spitz, scharf
— 52 βάλλ᾽ = att. ἕβαλλε; welches Tempus?
— ἡ πυρή Scheiterhaufen
— νέκυς, υος = att. νεκρός 1. tot; 2. Toter, Leichnam
— θαμέες, f. θαμειαί dicht gedrängt, zahlreich, häufig
55 60 65 Ἐννῆμαρ μὲν ἀνὰ στρατὸν ᾤχετο κῆλα θεοῖο,
τῇ δεκάτῃ δ᾽ ἀγορήνδε καλέσσατο λαὸν Ἀχιλλεύς· τῷ γὰρ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη· κήδετο γὰρ Δαναῶν, ὅτι ῥα θνήσκοντας ὁρᾶτο. Οἳ δ᾽ ἐπεὶ οὖν ἤγερθεν ὁμηγερέες τ' ἐγένοντο, τοῖσι δ᾽ ἀνιστάμενος μετέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς· „Ἀτρεΐδη νῦν ἄμμε παλιμπλαγχθέντας ὀΐω ἂψ ἀπονοστήσειν, εἴ κεν θάνατόν γε φύγοιμεν, εἰ δὴ ὁμοῦ πόλεμός τε δαμᾷ καὶ λοιμὸς Ἀχαιούς· ἀλλ᾽ ἄγε δή τινα μάντιν ἐρείομεν ἢ ἱερῆα, ἢ καὶ ὀνειροπόλον, καὶ γάρ τ᾽ ὄναρ ἐκ Διός ἐστιν, ὅς κ᾽ εἴποι ὅ τι τόσσον ἐχώσατο Φοῖβος Ἀπόλλων, εἴτ᾽ ἄρ᾽ ὅ γ᾽ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται εἴθ᾽ ἑκατόμβης, αἴ κέν πως ἀρνῶν κνίσης αἰγῶν τε τελείων βούλεται ἀντιάσας ἡμῖν ἀπὸ λοιγὸν ἀμῦναι.“
[Übersetzung]
— 53 τὸ ἦμαρ, ἤματος = att. ἡ ἡμέρα; ἐννῆμαρ (< ἐννέα ἤματα) neun Tage lang
— τὸ κῆλον Geschoss, Pfeil
— 54 τῇ δεκάτῃ scil. ἡμέρῃ
— ἀγορήνδε (-δε ist Richtungspartikel: „nach“) auf den Versammlungsplatz
— καλέσσατο att. ἐκαλέσατο (Med.: ließ rufen) → Stf
— 55 ἡ φρήν, φρενός (meist im Pl.) 1. Zwerchfell; 2. Ver-stand, Denken, Sinn
— ἐπὶ φρεσὶ θῆκε den Gedanken / Entschluss eingeben; θῆκε → Stf
— λευκώλενος weißarmig
— 57 ἤγερθεν att. ἠγέρθησαν → Stf
— ὁμηγερής versammelt, zusammen
— 58 τοῖσι(ν) unter ihnen
— ἀνιστάμενος sich erhebend v. ἀνίσταμαι sich aufstellen, sich erheben, aufstehen
— μετέφη τινί (v. μετάφημι, μετέφην u. μετεῖπον) zu jmd. sprechen
— ὠκύς, f. ὠκέα schnell
— πόδας ὠκὺς (wörtl.: schnell in Bezug auf die Füße =) fußschnell
— 59 ἄμμε (äol.) = att. ἡμᾶς
— παλιμ-πλαγχθέντας unverrichteter Dinge
— ὀΐω = att. οἴομαι
— 60 ἂψ 1. fort, zurück; 2. wieder(um)
— (ἀπο)νοστέω heimkehren
— εἴ κεν γε falls überhaupt noch
— 61 εἰ δή da ja
— δάμναμι, δαμνάω, δαμάζω zähmen, bändigen, bezwingen
— ὁ λοιμός Seuche, Pest
— 62 ἄγε, ἄγετε wohlan!, auf!
— ἐρείομεν Konj. Präs. v. ἐρέω = ἐρωτάω
— 63 ὁ ὀνειροπόλος Traumdeuter
— τὸ ὄναρ = ὁ ὄνειρος
— 64 ὅ τι τόσσον warum so sehr
— 65 ἡ εὐχωλή Gebet, Gelübde
— ἐπιμέμφομαί τινος (= verstärktes μέμφομαι) sich über etw. beklagen wg. etw.
— ἡ ἑκατόμβη Großopfer, eig. von 100 (ἑκατόν) Rindern (βοῦς)
— 66 αἰ (dor./äol.) = att. εἰ
— αἴ κέν πως ob nicht vielleicht
— ὁ/ἡ ἀρήν, ἀρνός Schaf, Lamm
— ἡ κνίση Fettdampf
— τέλειος, α, ον vollkommen, makellos
— 67 ἀντιάσας s. zu v. 31
— ὁ λοιγός Verderben, Unheil
70 75 80 Ἤτοι ὅ γ᾽ ὣς εἰπὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοῖσι δ᾽ ἀνέστη
Κάλχας Θεστορίδης οἰωνοπόλων ὄχ᾽ ἄριστος, ὃς ᾔδη τά τ᾽ ἐόντα τά τ᾽ ἐσσόμενα πρό τ᾽ ἐόντα, καὶ νήεσσ᾽ ἡγήσατ᾽ Ἀχαιῶν Ἴλιον εἴσω ἣν διὰ μαντοσύνην, τήν οἱ πόρε Φοῖβος Ἀπόλλων· ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν· „Ὦ Ἀχιλεῦ, κέλεαί με, Διῒ φίλε, μυθήσασθαι μῆνιν Ἀπόλλωνος ἑκατηβελέταο ἄνακτος· τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω· σὺ δὲ σύνθεο καί μοι ὄμοσσον ἦ μέν μοι πρόφρων ἔπεσιν καὶ χερσὶν ἀρήξειν· ἦ γὰρ ὀΐομαι ἄνδρα χολωσέμεν, ὃς μέγα πάντων Ἀργείων κρατέει καί οἱ πείθονται Ἀχαιοί· κρείσσων γὰρ βασιλεὺς, ὅτε χώσεται ἀνδρὶ χέρηϊ· εἴ περ γάρ τε χόλον γε καὶ αὐτῆμαρ καταπέψῃ, ἀλλά τε καὶ μετόπισθεν ἔχει κότον, ὄφρα τελέσσῃ, ἐν στήθεσσιν ἑοῖσι· σὺ δὲ φράσαι εἴ με σαώσεις.“
[Übersetzung]
— 68 ἤτοι u. ἦ τοι wahrlich, gewiss
— κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο Tmesis
— 69 ὁ οἰωνοπόλος Vogelschauer
— ὄχα Adv. bei weitem
— 71 νήεσσ(ι) = att. ναυσί
— ἡγήσατo hier: den Weg zeigen
— 72 ἥν ὅς, ἥ, ὅν = Possessivpronomen!
— ἡ μαντοσύνη Wahrsagekunst
— οἱ ihm
— πόρε v. isoliertem Aor. ἔπορον verschaffen, geben
— 73 σφιν = σφίσιν
85 90 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
„Θαρσήσας μάλα εἰπὲ θεοπρόπιον, ὅ τι οἶσθα· οὐ μὰ γὰρ Ἀπόλλωνα Διῒ φίλον, ᾧ τε σὺ Κάλχαν, εὐχόμενος Δαναοῖσι θεοπροπίας ἀναφαίνεις, οὔ τις ἐμεῦ ζῶντος καὶ ἐπὶ χθονὶ δερκομένοιο σοὶ κοίλῃς παρὰ νηυσί βαρείας χεῖρας ἐποίσει συμπάντων Δαναῶν, οὐδ᾽ ἢν Ἀγαμέμνονα εἴπῃς, ὃς νῦν πολλὸν ἄριστος Ἀχαιῶν εὔχεται εἶναι.“
[Übersetzung]
— 84 ἀπαμειβόμενος v. (ἀπ-)αμείβομαι (sich abwechseln:) antworten, erwidern
— πρόσφημί τινα jmd. anreden
— 85 θαρσήσας v. θαρσέω (θαρρέω) Mut haben oder fassen
— μάλα hier: wahrlich
— τὸ θεοπρόπιον u. ἡ θεοπροπίη Weissagung
— 86 μὰ Ἀπόλλωνα bei Apoll! (Anrufung)
— 87 ἀναφαίνω aufzeigen, offenbaren
— 88 ἐμεῦ = ἐμοῦ
— ἡ χθών, χθονός Erde, Land
— δέρκομαι sehen, blicken; leben
— 89 ἐπ-οίσει → Stf
— 90 ἤν = ἐάν
— 91 πολλόν (beim Superl.) bei weitem
— εὔχομαι sich rühmen, prahlen → Interpretation
95 100 Καὶ τότε δὴ θάρσησε καὶ ηὔδα μάντις ἀμύμων·
„Oὔτ᾽ ἄρ ὅ γ᾽ εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται οὐθ᾽ ἑκατόμβης, ἀλλ᾽ ἕνεκ᾽ ἀρητῆρος, ὃν ἠτίμησ᾽ Ἀγαμέμνων, οὐδ᾽ ἀπέλυσε θύγατρα καὶ οὐκ ἀπεδέξατ᾽ ἄποινα, τοὔνεκ᾽ ἄρ᾽ ἄλγε᾽ ἔδωκεν ἑκηβόλος ἠδ᾽ ἔτι δώσει· οὐδ᾽ ὅ γε πρὶν Δαναοῖσιν ἀεικέα λοιγὸν ἀπώσει πρίν γ᾽ ἀπὸ πατρὶ φίλῳ δόμεναι ἑλικώπιδα κούρην ἀπριάτην ἀνάποινον, ἄγειν θ᾽ ἱερὴν ἑκατόμβην ἐς Χρύσην· τότε κέν μιν ἱλασσάμενοι πεπίθοιμεν.“
[Übersetzung]
— 92 αὐδάω reden, sprechen
— ἀμύμων untadelig
— 96 τοὔνεκα deswegen
— 97 πρίν hier Adv.: eher
— ἀεικής schimpflich, schmählich
— ἀπ-ώσει → Stf
— 98 ἑλίκωψ, ἑλικώπιδος mit rollenden Augen (→ Helikopter)
— ἡ κούρη = ἡ κόρη Mädchen
— 99 ἀπρίατος unentgeltlich
— ἀνάποινος ohne Lösegeld
— 100 ἱλάομαι u. ἱλάσκομαι (für sich) gnädig stimmen, besänftigen
— πεπίθοιμεν redupl. Aor. II zu πείθω, hier: umstimmen
105 110 115 120 Ἤτοι ὅ γ᾽ ὣς εἰπὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοῖσι δ᾽ ἀνέστη
ἥρως Ἀτρεΐδης εὐρὺ κρείων Ἀγαμέμνων ἀχνύμενος· μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι πίμπλαντ᾽, ὄσσε δέ οἱ πυρὶ λαμπετόωντι ἐΐκτην· Κάλχαντα πρώτιστα κάκ᾽ ὀσσόμενος προσέειπε· „Μάντι κακῶν οὐ πώ ποτέ μοι τὸ κρήγυον εἶπας· αἰεί τοι τὰ κάκ᾽ ἐστὶ φίλα φρεσὶ μαντεύεσθαι, ἐσθλὸν δ᾽ οὔτέ τί πω εἶπας ἔπος οὔτ᾽ ἐτέλεσσας· καὶ νῦν ἐν Δαναοῖσι θεοπροπέων ἀγορεύεις ὡς δὴ τοῦδ᾽ ἕνεκά σφιν ἑκηβόλος ἄλγεα τεύχει, οὕνεκ᾽ ἐγὼ κούρης Χρυσηΐδος ἀγλά᾽ ἄποινα οὐκ ἔθελον δέξασθαι, ἐπεὶ πολὺ βούλομαι αὐτὴν οἴκοι ἔχειν· καὶ γάρ ῥα Κλυταιμνήστρης προβέβουλα κουριδίης ἀλόχου, ἐπεὶ οὔ ἑθέν ἐστι χερείων, οὐ δέμας οὐδὲ φυήν, οὔτ᾽ ἂρ φρένας οὔτέ τι ἔργα. Ἀλλὰ καὶ ὧς ἐθέλω δόμεναι πάλιν εἰ τό γ᾽ ἄμεινον· βούλομ᾽ ἐγὼ λαὸν σῶν ἔμμεναι ἢ ἀπολέσθαι· αὐτὰρ ἐμοὶ γέρας αὐτίχ᾽ ἑτοιμάσατ᾽ ὄφρα μὴ οἶος Ἀργείων ἀγέραστος ἔω, ἐπεὶ οὐδὲ ἔοικε· λεύσσετε γὰρ τό γε πάντες ὅ μοι γέρας ἔρχεται ἄλλῃ.“
[Übersetzung]
— 101 = v. 68
— 102 εὐρύ weithin
— κρείων gebietend, herrschend; Gebieter, Herrscher
— 103 ἄχνυμαι Kummer haben, traurig / zornig sein
— τὸ μένος Zorn, Kampfesmut; Kraft, Stärke
— ἀμφί zu beiden Seiten, ringsum
— 104 πίμπλαντ᾽ = ἐπίμπλαντο, Impf. v. πίμπλημι füllen
— ὄσσε (Dual) Augen
— λαμπετάω leuchten
— ἐΐκτην (Dual Plqpf. v. ἔοικα) glichen
— 105 πρώτιστα = Superlat. v. πρῶτον (Adv.) allererst, vor allem
— ὄσσομαι hier: ahnen lassen
— προσέειπε = προσ-εῖπε: vgl. προσέφη (v. 84)
— 106 μάντι κακῶν μάντι ist Vok. Unglücksprophet
— κρήγυος angenehm
— εἶπας Aor I statt εἶπες
— 109 θεοπροπέω weissagen
— 110 τεύχει vgl. τεῦχε (v. 4)
— 111 Χρυσηΐς, Χρυσηΐδος Mädchen aus Chryse bzw. Tochter des Chryses
— 112 δέξασθαι → Stf
— 113 οἴκοι zu Hause
— προβέβουλα (Pf.) vorziehen, höher schätzen
— 114 κουρίδιος jugendlich vermählt, ehelich
— ἡ ἄλοχος Gattin, Lagergenossin
— ἕθεν (zuweilen enkl.) = αὐτῆς, hier Gen. comp.: als sie
— χερείων = χείρων
— 115 τὸ δέμας Gestalt, Wuchs, Körperbau
— ἡ φυή Wuchs, Gestalt
— τι hier: irgendwie, etwa
— 116 ὧς so
— δόμεναι = δοῦναι
— 117 βούλομ᾽ = βούλομαι, hier: ich wollte lieber
— σῶν = *σαόν heil, unversehrt
— ἔμ(μ)εναι = εἶναι
— ἀπολέσθαι → Stf
— 118 ἑτοιμάζω bereiten, besorgen
— οἶος (Akzent!) allein
— 119 ἀγέραστος ohne Ehrengeschenk
ἔω = att. ὦ → Konjug.
— ἔοικε (u. ἐπέοικε) hier: es ziemt sich, gehört sich
— 120 λεύσσω sehen, schauen
— ὅ = att. ὅτι
— ἄλλῃ sc. ὁδῷ auf einem anderen Weg
125 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς·
„Ἀτρεΐδη κύδιστε φιλοκτεανώτατε πάντων, πῶς γάρ τοι δώσουσι γέρας μεγάθυμοι Ἀχαιοί; οὐδέ τί που ἴδμεν ξυνήϊα κείμενα πολλά· ἀλλὰ τὰ μὲν πολίων ἐξεπράθομεν, τὰ δέδασται, λαοὺς δ᾽ οὐκ ἐπέοικε παλίλλογα ταῦτ᾽ ἐπαγείρειν. Ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν τήνδε θεῷ πρόες· αὐτὰρ Ἀχαιοὶ τριπλῇ τετραπλῇ τ᾽ ἀποτείσομεν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς δῷσι πόλιν Τροίην εὐτείχεον ἐξαλαπάξαι.“
[Übersetzung]
— 122 κύδιστος der ruhmreichste; v. τὸ κῦδος Ruhm, Glück
— φιλοκτέανος habsüchtig
— 123 μεγάθυμος hochgemut, mutvoll
— 124 ξυνήϊος und ξυνός = att. κοινός; τὰ ξυνήϊα Gemeingut, Kriegsbeute
— 125 τά = ἅ (rel.)
— πολίων = πόλεων
— ἐξεπράθομεν v. ἐκπέρθω (s. v. 19), hier: erbeuten
— τὰ δέδασται das ist aufgeteilt worden; δαίομαι (ἐδασ(σ)άμην, δέδασται) aufteilen
— 126 λαούς … ἐπαγείρειν AcI, abh. v. ἐπέοικε; ἐπαγείρω sammeln
— παλίλλογος wieder gesammelt
— 127 πρόες v. προίημι entsenden, hingeben → Konjug.
— 128 τριπλῇ τετραπλῇ (Adv.) dreifach, vierfach
— ἀποτείσομεν = verst. τίνω, hier: für Ersatz sorgen → Stf
— ποθί (= που) 1. irgendwo; 2. irgendwann; 3. irgendwie
— 129 δῷσι = att. δῷ → Konjug.
— εὐτείχεος u. εὐτείχης gut-, wohlummauert
— ἐξαλαπάξαι v. (ἐξ-)ἀλαπάζω plündern, zerstören
130
135 140 145 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη κρείων Ἀγαμέμνων·
„Μὴ δ᾽ οὕτως ἀγαθός περ ἐὼν θεοείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ κλέπτε νόῳ, ἐπεὶ οὐ παρελεύσεαι οὐδέ με πείσεις. Ἦ ἐθέλεις ὄφρ᾽ αὐτὸς ἔχῃς γέρας, αὐτὰρ ἔμ᾽ αὔτως ἧσθαι δευόμενον, κέλεαι δέ με τήνδ᾽ ἀποδοῦναι; ἀλλ᾽ εἰ μὲν δώσουσι γέρας μεγάθυμοι Ἀχαιοὶ ἄρσαντες κατὰ θυμὸν ὅπως ἀντάξιον ἔσται· εἰ δέ κε μὴ δώωσιν ἐγὼ δέ κεν αὐτὸς ἕλωμαι ἢ τεὸν ἢ Αἴαντος ἰὼν γέρας, ἢ Ὀδυσῆος ἄξω ἑλών· ὃ δέ κεν κεχολώσεται ὅν κεν ἵκωμαι. Ἀλλ᾽ ἤτοι μὲν ταῦτα μεταφρασόμεσθα καὶ αὖτις, νῦν δ᾽ ἄγε νῆα μέλαιναν ἐρύσσομεν εἰς ἅλα δῖαν, ἐν δ᾽ ἐρέτας ἐπιτηδὲς ἀγείρομεν, ἐς δ᾽ ἑκατόμβην θείομεν, ἂν δ᾽ αὐτὴν Χρυσηΐδα καλλιπάρῃον βήσομεν· εἷς δέ τις ἀρχὸς ἀνὴρ βουληφόρος ἔστω, ἢ Αἴας ἢ Ἰδομενεὺς ἢ δῖος Ὀδυσσεὺς ἠὲ σὺ Πηλεΐδη πάντων ἐκπαγλότατ᾽ ἀνδρῶν, ὄφρ᾽ ἥμιν ἑκάεργον ἱλάσσεαι ἱερὰ ῥέξας.“
[Übersetzung]
— 131 μὴ δή beim Imp. doch nicht
— περ hier = καίπερ
— θεοείκελος gottgleich
— 132 κλέπτειν νόῳ sich verstellen; νόος = νοῦς
— παρέρχομαί τινα jmd. hintergehen, überlisten
— 133 ῇ wahrlich; wirklich?; doch wohl
— αὔτως 1. ebenso; 2. nur so, geradezu; 3. umsonst
— 134 ἧσθαι = καθῆσθαι → Stf
— δευόμενον δεύομαι = δέομαι
— 136 ἄρσαντες v. ἀραρίσκω (Aor. ἦρσα) zusammenfügen, passend machen, einrichten
— κατὰ θυμόν nach (meinem) Wunsch
— ἀντάξιος gleichwertig
— θεοείκελος gottgleich
— 137 ἕλωμαι → Stf
— 138 τέος = σός
— ἰών → Konjug.
— 139 κεχολώσεται perf. intens. von Zorn erfüllt sein, grollen; vgl. zu v. 9
— 140 μεταφράζομαι später od. gemeinsam überlegen, bedenken
— 141 ἐρύω (Aor. ἔρυσα u. εἴρυσα, Pf. Pass. εἴρυμαι) ziehen, schleppen
— ἡ ἅλς („Salzflut“) Meer
— 142 ὁ ἐρέτης Ruderer
— ἐπιτηδές (adv. Akk.) ausreichend, geeignet
— 143 ἄν = ἀνά (Apokope)
— καλλιπάρῃος schönwangig
— 144 βήσομεν v. ἔβησα gehen lassen, Aor. v. βαίνω → Stf
— ὁ ἀρχός Führer, hier Prädikatsnomen
— βουληφόρος ratgebend
— 146 ἄν = ἀνά (Apokope)
— ἠέ = ἤ
— ἔκπαγλος schrecklich, entsetzlich
— 147 ἑκάεργος ≈ ἑκηβόλος sicher/fern treffend
— ἱλάσσεαι vgl. zu v. 100
— ῥέξας ῥέζω (Aor. ἔρ(ρ)εξα) 1. machen, tun; 2. vollbringen, darbringen, z. B. ἱερά: Opfer
150 155 160 165 170 Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
„Ὤ μοι ἀναιδείην ἐπιειμένε κερδαλεόφρον πῶς τίς τοι πρόφρων ἔπεσιν πείθηται Ἀχαιῶν ἢ ὁδὸν ἐλθέμεναι ἢ ἀνδράσιν ἶφι μάχεσθαι; οὐ γὰρ ἐγὼ Τρώων ἕνεκ᾽ ἤλυθον αἰχμητάων δεῦρο μαχησόμενος, ἐπεὶ οὔ τί μοι αἴτιοί εἰσιν· οὐ γὰρ πώποτ᾽ ἐμὰς βοῦς ἤλασαν οὐδὲ μὲν ἵππους, οὐδέ ποτ᾽ ἐν Φθίῃ ἐριβώλακι βωτιανείρῃ καρπὸν ἐδηλήσαντ᾽, ἐπεὶ ἦ μάλα πολλὰ μεταξὺ οὔρεά τε σκιόεντα θάλασσά τε ἠχήεσσα· ἀλλὰ σοὶ ὦ μέγ᾽ ἀναιδὲς ἅμ᾽ ἑσπόμεθ᾽ ὄφρα σὺ χαίρῃς, τιμὴν ἀρνύμενοι Μενελάῳ σοί τε κυνῶπα πρὸς Τρώων· τῶν οὔ τι μετατρέπῃ οὐδ᾽ ἀλεγίζεις· καὶ δή μοι γέρας αὐτὸς ἀφαιρήσεσθαι ἀπειλεῖς, ᾧ ἔπι πολλὰ μόγησα, δόσαν δέ μοι υἷες Ἀχαιῶν. Οὐ μὲν σοί ποτε ἶσον ἔχω γέρας ὁππότ᾽ Ἀχαιοὶ Τρώων ἐκπέρσωσ᾽ εὖ ναιόμενον πτολίεθρον· ἀλλὰ τὸ μὲν πλεῖον πολυάϊκος πολέμοιο χεῖρες ἐμαὶ διέπουσ᾽· ἀτὰρ ἤν ποτε δασμὸς ἵκηται, σοὶ τὸ γέρας πολὺ μεῖζον, ἐγὼ δ᾽ ὀλίγον τε φίλον τε ἔρχομ᾽ ἔχων ἐπὶ νῆας, ἐπεί κε κάμω πολεμίζων. Νῦν δ᾽ εἶμι Φθίην δ᾽, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτερόν ἐστιν οἴκαδ᾽ ἴμεν σὺν νηυσὶ κορωνίσιν, οὐδέ σ᾽ ὀΐω ἐνθάδ᾽ ἄτιμος ἐὼν ἄφενος καὶ πλοῦτον ἀφύξειν.“
[Übersetzung]
— 148 ὑπόδρα Adv. finster blickend
— 149 ὤ μοι oh weh mir!
— ἡ ἀναιδείη Rücksichtslosigkeit, Unverschämtheit
— ἐπιειμένος τι ausgestattet mit etw.
— κερδαλεόφρων gewinnsüchtig, hinterlistig
— 152 ἤλυθον = ἦλθον
— ὁ αἰχμητής („Lanzenkämpfer“) Krieger, Held
— 154 ἤλασαν → Stf; hier: wegtreiben
— 155 ἐριβώλαξ, -ακος u. ἐρίβωλος starkschollig, fruchtbar; das Präfix ἐρι- heißt stark, gut, sehr und kommt in vielen Verbindungen vor
— βωτιάνειρα Männer ernährend
— 156 δηλέομαι (vgl. lat. delēre) zerstören, verwüsten
— μεταξύ erg. ἐστίν
— 157 τὸ οὖρος = τὸ ὄρος
— σκιόεις, -εσσα, -εν schattig Adj. mit -εις bedeuten immer eine Fülle von etwas, so auch: ἠχήεις, -εσσα, -εν brausend
— 158 ἀναιδής unverschämt
— 159 ἄρνυμαι (Aor I: ἠράμην, Aor II: ἀρόμην) retten, gewinnen, bewahren
— κυνώπης hundsäugig, frech
— 160 μετατρέπομαί τινος sich nach etw. umwenden, sich um etw. kümmern
— ἀλεγίζω τι u. τινός etw. beachten, berücksichtigen
— 162 ᾧ ἔπι = ἐφ’ ᾧ (Anastrophe)
— μογέω sich abmühen
— δόσαν → Konjug.
— 162 ἶσος = ἴσος
— 164 εὖ ναιόμενος gut bewohnbar, gut bewohnt
— τὸ πτολίεθρον Festung, Stadt vgl. ἡ πόλις
— 165 πολυᾶϊξ, άϊκος stürmisch
— 166 διέπω zus.-ges. aus διά u. ἕπω) verrichten, besorgen
— ὁ δασμός Verteilung (der Beute)
— 168 κάμω → Stf
— 169 φέρτερος vorteilhafter, tüchtiger
— 170 ἴμεν = ἰέναι
— κορωνίς, ίδος gekrümmt, geschweift
— 171 τὸ ἄφενος Vorrat, Besitz, Reichtum
— ἀφύξειν v. ἀφύσσω schöpfen, sammeln, aufhäufen
175 180 185 Τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγαμέμνων·
„Φεῦγε μάλ᾽ εἴ τοι θυμὸς ἐπέσσυται, οὐδέ σ᾽ ἔγωγε λίσσομαι εἵνεκ᾽ ἐμεῖο μένειν· πάρ᾽ ἔμοιγε καὶ ἄλλοι οἵ κέ με τιμήσουσι, μάλιστα δὲ μητίετα Ζεύς. Ἔχθιστος δέ μοί ἐσσι διοτρεφέων βασιλήων· αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε φίλη πόλεμοί τε μάχαι τε· εἰ μάλα καρτερός ἐσσι, θεός που σοὶ τό γ᾽ ἔδωκεν· οἴκαδ᾽ ἰὼν σὺν νηυσί τε σῇς καὶ σοῖς ἑτάροισι Μυρμιδόνεσσιν ἄνασσε, σέθεν δ᾽ ἐγὼ οὐκ ἀλεγίζω, οὐδ᾽ ὄθομαι κοτέοντος· ἀπειλήσω δέ τοι ὧδε· ὡς ἔμ᾽ ἀφαιρεῖται Χρυσηΐδα Φοῖβος Ἀπόλλων, τὴν μὲν ἐγὼ σὺν νηΐ τ᾽ ἐμῇ καὶ ἐμοῖς ἑτάροισι πέμψω, ἐγὼ δέ κ᾽ ἄγω Βρισηΐδα καλλιπάρῃον αὐτὸς ἰὼν κλισίηνδε τὸ σὸν γέρας ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῇς ὅσσον φέρτερός εἰμι σέθεν, στυγέῃ δὲ καὶ ἄλλος ἶσον ἐμοὶ φάσθαι καὶ ὁμοιωθήμεναι ἄντην.“
[Übersetzung]
— 173 ἐπέσσυμαι verlangen, begehren
— 175 ὁ μητίετα der kluge Berater, der Nachsinnende Epith. orn. v. Zeus
— 176 διοτρεφής zeusgenährt
— 179 ὁ ἕταρος = ὁ ἑταῖρος
— 180 σεθέν = σοῦ
— 181 ὄθομαι Rücksicht nehmen auf jmd., sich um jmd. kümmern
— κοτέω u. κοτέομαι grollen, zürnen, vgl. ὁ κότος v. 82
— ὧδε so, auf diese Weise
— 185 ἡ κλισίη Hütte; κλισίηνδε: das -δε gibt die Richtung an
— 186 στυγέω Schauder empfinden, hassen
— 187 ἶσον ἐμοὶ φάσθαι sich mir gleich dünken, sich mit mir auf eine Stufe stellen
— ὁμοιωθήμεναι v. ὁμοιόομαί τινι sich jmd. gleichstellen
— ἄντην entgegen, gegenüber; ins Angesicht
190 195 200 205 Ὣς φάτο· Πηλεΐωνι δ᾽ ἄχος γένετ᾽, ἐν δέ οἱ ἦτορ
στήθεσσιν λασίοισι διάνδιχα μερμήριξεν, ἢ ὅ γε φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ τοὺς μὲν ἀναστήσειεν, ὃ δ᾽ Ἀτρεΐδην ἐναρίζοι, ἦε χόλον παύσειεν ἐρητύσειέ τε θυμόν. Ἧος ὃ ταῦθ᾽ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, ἕλκετο δ᾽ ἐκ κολεοῖο μέγα ξίφος, ἦλθε δ᾽ Ἀθήνη οὐρανόθεν· πρὸ γὰρ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε· στῆ δ᾽ ὄπιθεν, ξανθῆς δὲ κόμης ἕλε Πηλεΐωνα οἴῳ φαινομένη· τῶν δ᾽ ἄλλων οὔ τις ὁρᾶτο· θάμβησεν δ᾽ Ἀχιλεύς, μετὰ δ᾽ ἐτράπετ᾽, αὐτίκα δ᾽ ἔγνω Παλλάδ᾽ Ἀθηναίην· δεινὼ δέ οἱ ὄσσε φάανθεν· καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· „Τίπτ᾽ αὖτ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς τέκος εἰλήλουθας; ἦ ἵνα ὕβριν ἴδῃ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο; ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τελέεσθαι ὀΐω· ᾗς ὑπεροπλίῃσι τάχ᾽ ἄν ποτε θυμὸν ὀλέσσῃ.“
[Übersetzung]
— 188 Πηλεΐων = Πηληϊάδης
— τὸ ἄχος, ους Schmerz, Leid; Zorn, Wut
— τὸ ἦτορ, ἤτορος Herz, Mut
— 189 λάσιoς zottig, behaart
— διάνδιχα in zwei Teile geteilt; hin und her
— μερμηρίζω nachsinnen, überlegen
— 190–192 ἤ … ἦε ob … oder (ob)
— 190 τὸ φάσγανον Schwert
— ἐρυσσάμενος vgl. v. 141
— μηροῦ vgl. v. 40
— 191 ἀναστήσειεν v. ἀνέστην (Wurzelaor. zu ἀνίσταμαι) aufjagen
— ἐναρίζω jmd. der Rüstung berauben, jmd. im Kampf töten
— 192 ἐρητύω zurückhalten
— 193 ἧος = ἕως
— ὁρμαίνω (im Geist hin und her bewegen =) überlegen; beachte das Tempus, ebenso von ἕλκετο
— 194 τὸ κολεόν Schwertscheide
— τὸ ξίφος Schwert
— 195 πρό … ἧκε → Konjug.; Τmesis; hier: entsenden
— 196 ὁμῶς = ὁμοίως
— 197 ὄπιθεν = ὄπισθεν
— ξανθός blond
— κόμης Gen. d. Bereichs: im Bereich des Haupthaars
— ἕλε = εἷλε → Stf
— 199 θαμβέω staunen, erschrecken
— μετὰ δ᾽ ἐτράπετο Tmesis; vgl. zu v. 160
— 200 φάανθεν Part. Aor. Pass. zu φαείνω = φαίνω → Stf
— 202 τίπτ᾽ = τί ποτε warum denn
— αὖτ᾽ = αὖτε bzw. αὖτις, vgl. zu v. 27 wieder
— αἰγιόχοιο Gen. v. αἰγίοχος die Ägis haltend
— τέκος = τὸ τέκνον
— εἰλήλουθας = ἐλήλυθα
— 203 ἴδῃ 2. P. Sg. v. εἰδόμην = εἶδον
— 204 ἔκ … ἐρέω Tmesis: ἐξερέω = ἐξερῶ frei herausreden
— τελέεσθαι = τελέσομαι: Fut. Med. in passivischer Bedeutung
— 205 ᾗς = αἷς
— ὑπεροπλίῃσι v. ὑπεροπλίη Übermut, Vermessenheit
— ὀλέσσῃ = ὀλέσῃ (Konj. Aor.) v. ὄλλυμι = ἀπόλλυμι
210 Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
„Ἦλθον ἐγὼ παύσουσα τὸ σὸν μένος, αἴ κε πίθηαι, οὐρανόθεν· πρὸ δέ μ᾽ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη ἄμφω ὁμῶς θυμῷ φιλέουσά τε κηδομένη τε· ἀλλ᾽ ἄγε λῆγ᾽ ἔριδος, μηδὲ ξίφος ἕλκεο χειρί· ἀλλ᾽ ἤτοι ἔπεσιν μὲν ὀνείδισον ὡς ἔσεταί περ· ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται· καί ποτέ τοι τρὶς τόσσα παρέσσεται ἀγλαὰ δῶρα ὕβριος εἵνεκα τῆσδε· σὺ δ᾽ ἴσχεο, πείθεο δ᾽ ἡμῖν.“
[Übersetzung]
— 207 παύσουσα v. παύω → Stf
— αἴ κε ob nicht vielleicht
— πίθηαι v. ἐπιθόμην = ἐπείσθην
— 208 πρὸ δέ μ᾽ ἧκε θεὰ λευκώλενος Ἥρη vgl. v. 195!
— μ᾽ = με mich
— 209 = wörtl. v. 196 (Dublette)
— 210 λῆγ᾽ Imp. v. λήγω aufhören
— 211 ὀνείδισον ὡς ἔσεταί περ schelte ihn, wie es auch sein wird
— 212 ganz ähnlich wie v. 204
— 213 ἀγλαά vgl. v. 23
— 214 ὕβριος = ὕβρεως
— ἴσχεο = ἔχου v. ἔχομαι sich zurückhalten, an sich halten
— ἡμῖν gemeint sind Hera und Athene
215
Τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
„Χρὴ μὲν σφωΐτερόν γε θεὰ ἔπος εἰρύσσασθαι καὶ μάλα περ θυμῷ κεχολωμένον· ὧς γὰρ ἄμεινον· ὅς κε θεοῖς ἐπιπείθηται μάλα τ᾽ ἔκλυον αὐτοῦ.“
[Übersetzung]
— 216 σφωΐτερόν v. Poss.-Pron. σφωΐτερος euer beider
— εἰρύσσασθαι Aor. v. ἔρυμαι od. ἐρύομαι od. ῥύομαι schützen bewahren; hier: beachten
— 218 ἐπιπείθηται = verstärktes πείθηται
— μάλα willig, gern
— ἔκλυον vgl. zu v. 37
220 Ἦ καὶ ἐπ᾽ ἀργυρέῃ κώπῃ σχέθε χεῖρα βαρεῖαν,
ἂψ δ᾽ ἐς κουλεὸν ὦσε μέγα ξίφος, οὐδ᾽ ἀπίθησε μύθῳ Ἀθηναίης· ἣ δ᾽ Οὔλυμπον δὲ βεβήκει δώματ᾽ ἐς αἰγιόχοιο Διὸς μετὰ δαίμονας ἄλλους.
[Übersetzung]
— 219 ἦ isol. Impf./Aor. (vgl. ait), stets nach einer Rede am Versanfang: sprach’s
— ἡ κώπη (Schwert)griff
— σχέθε er hemmte (Nbf. zu ἔσχε)
— 220 ἄψ vgl. zu v. 60
— κουλεόν vgl. zu v. 194
— ὦσε v. ὠθέω stoßen
— ἀπίθησεv. ἀπιθέω = ἀπειθέω ungehorsam sein; bei Homer immer mit einer Verneinung, wie hier: nicht ungehorsam sein = schnell gehorchen
— μετά + Akk. bei Homer auch örtl.: mitten hinein, unter, zu, hinter
225 230 235 240 Πηλεΐδης δ᾽ ἐξαῦτις ἀταρτηροῖς ἐπέεσσιν
Ἀτρεΐδην προσέειπε, καὶ οὔ πω λῆγε χόλοιο· „Οἰνοβαρές, κυνὸς ὄμματ᾽ ἔχων, κραδίην δ᾽ ἐλάφοιο, οὔτέ ποτ᾽ ἐς πόλεμον ἅμα λαῷ θωρηχθῆναι οὔτε λόχον δ᾽ ἰέναι σὺν ἀριστήεσσιν Ἀχαιῶν τέτληκας θυμῷ· τὸ δέ τοι κὴρ εἴδεται εἶναι. Ἦ πολὺ λώϊόν ἐστι κατὰ στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν δῶρ᾽ ἀποαιρεῖσθαι ὅς τις σέθεν ἀντίον εἴπῃ· δημοβόρος βασιλεὺς ἐπεὶ οὐτιδανοῖσιν ἀνάσσεις· ἦ γὰρ ἂν Ἀτρεΐδη νῦν ὕστατα λωβήσαιο. Ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω καὶ ἐπὶ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι· ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον, τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα καὶ ὄζους φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν, οὐδ᾽ ἀναθηλήσει· περὶ γάρ ῥά ἑ χαλκὸς ἔλεψε φύλλά τε καὶ φλοιόν· νῦν αὖτέ μιν υἷες Ἀχαιῶν ἐν παλάμῃς φορέουσι δικασπόλοι, οἵ τε θέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται· ὃ δέ τοι μέγας ἔσσεται ὅρκος· ἦ ποτ᾽ Ἀχιλλῆος ποθὴ ἵξεται υἷας Ἀχαιῶν σύμπαντας· τότε δ᾽ οὔ τι δυνήσεαι ἀχνύμενός περ χραισμεῖν, εὖτ᾽ ἂν πολλοὶ ὑφ᾽ Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο θνήσκοντες πίπτωσι· σὺ δ᾽ ἔνδοθι θυμὸν ἀμύξεις χωόμενος ὅ τ᾽ ἄριστον Ἀχαιῶν οὐδὲν ἔτεισας.“
[Übersetzung]
— 223 ἐξαῦτις = verstärktes αὖτις vgl. zu v. 27
— ἀταρτηρός verderblich, maßlos
— 224 λῆγε hier Impf. vgl. zu v. 210
— 225 οἰνοβαρής, -ές vom Wein beschwert, betrunken
— κυνός v. ὁ κύων Hund
— ἡ κραδίη = ἡ καρδία
— ὁ (ἡ) ἔλαφος Hirsch(kuh)
— 226 ὁ πόλεμος bei Homer i. d. R. offene Schlacht, Kampf
— ἅμα + Dat. zugleich mit, zusammen mit
— θωρηχθῆναι v. θωρήσσω (vgl. ὁ θώραξ) (mit dem Panzer versehen:) bewaffnen, rüsten
— 227 ὁ λόχος Hinterhalt
— ἡ ἀριστήεσσιν Dat. Pl. zu ἀριστεύς = ἄριστος
— 228 τέτληκας Perf. zum Wurzelaorist ἔτλην ertragen, erdulden; auf sich nehmen, wagen
— ἡ κήρ Tod, Verderben; Todesgöttin
— εἴδεται v. εἴδομαι (m. Aor. ἐεισάμην) gesehen werden, erscheinen; jmdm. gleichen
— 229 λώϊων, λώϊον besser
— 230 δῶρ᾽ = δῶρα
— ἀποαιρεῖσθαι = ἀφαιρεῖσθαι (τινά τι)
— ὅς τις ergänze als Bezugswort τοῦτον
— σέθεν ἀντίον = ἀντί σου gegen dich
— 231 δημοβόρος (v. Agamemnon gesagt) Volksgut verzehrend
— οὐτιδανός nichtswürdig, nichtsnutzig
— 232 Ἀτρεΐδη Vokativ!
— ὕστατα adv. Akk. zum letzten Mal
— λωβήσαιο v. λωβάομαι schimpflich behandeln, freveln
— 233 ἔκ τοι ἐρέω vgl. zu v. 204
— ἐπί Adv. dazu
— ὀμοῦμαι→ Stf
— 234 ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον wahrlich bei diesem Szepter!
— ὁ ὄζος Ast, Zweig; Spross, Nachkomme
— 235 ἡ τομή v. τέμνω Schnitt(fläche), Stumpf
— λέλοιπεν→ Stf
— 236 ἀναθηλέω wieder aufblühen
— ἑ = αὐτόν/-ήν/-ό; Bezug hier: σκήπτρον (v. 234)
— ἔλεψε v. λέπω abschälen (m. dopp. Akk.)
— 237 τὸ φύλλον Blatt
— ὁ φλοιός Rinde
— μιν = ἑ (v. 236)
— 238 παλάμῃς Dat. Pl. v. ἡ παλάμη flache Hand; Faust
— φορέουσι = φέρουσι
— δικασπόλοι wenn sie das Recht pflegen
— ἡ θέμις, θέμιστος Satzung, Recht
— 239 πρὸς Διός von Zeus her
— εἰρύαται = εἴρυνται vgl. zu v. 216
— 240 ἡ ποθή Sehnsucht, Verlangen
— ἵξεται Fut. v. ἵκομαι
— 241 δυνήσεαι Fut. v. δύναμαι können
— 242 χραισμεῖν vgl. zu v. 28
— εὖτ᾽ = εὖτε: 1. = ὅτε; 2. wie, wie wenn (beim Vergleich)
— ἀνδροφόνος männermordend
— 243 ἔνδοθι in deinem Inneren
— ἀμύξεις Fut. v. ἀμύσσω zerkratzen, zerquälen
— 244 χωόμενος vgl. zu v. 44
— ὅ τ᾽ = ὅτι; vgl. zu v. 120
— ἔτεισας zu τίω, τείσω, ἔτεισα ehren
|
|||