|
|||
Platon, Protagoras„Kulturentstehungsmythos des Protagoras“ 1. Teil320c8–322a2 |
|||
| |||
320
Text nach Burnet
Kommentar / Übersetzung nach Schleiermacher
Sokrates hat soeben dargelegt, dass er die Tugend (ἀρετή) nicht für lehrbar hält; denn weder bedarf es irgendeiner Qualifikation, um Staatsmann zu werden, noch könnten berühmte Leute wie Perikles ihre Kinder richtig erziehen noch wüssten sie Lehrer für ihre Kinder. Er fordert Protagoras auf, das Gegenteil zu beweisen, wenn er könne. Hierauf antwortet dieser mit seinem berühmten Kulturentstehungsmythos.
c 8 d 5 e 321 5 b 5 c 5 d 5 e 322 Ἦν γάρ ποτε χρόνος, ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. Ἐπειδὴ δ᾽ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηθεὺς αὐτὸς νεῖμαι, „νείμαντος δέ μου“, ἔφη, „ἐπίσκεψαι“· καὶ οὕτω πείσας νέμει. Νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχους προσῆπτεν, τοὺς δ᾽ ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει· τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοῖς δ᾽ ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν᾽ αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. Ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν· ἃ δὲ ηὖξε μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν· καὶ τἆλλα οὕτως ἐπανισῶν ἔνεμεν. Tαῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων, μή τι γένος ἀϊστωθείη· ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ· καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ θριξὶν καὶ δέρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. Τοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριζεν, τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας· ἔστι δ᾽ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν· καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε, τοῖς δ᾽ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων. Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκό- σμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψό- μενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς, ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί – ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι — καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν, τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν, οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν — πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν — εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι᾽ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.
[Übersetzung]
c8 θνητὰ γένη sterbliche Gattungen
—
d1 εἱμαρμένος durch das Schicksal zugeteilt, bestimmt — d2 τυπόω formen, gestalten — αὐτὰ bezieht sich auf θνητὰ γένη — d3 μείξαντες → Stf — τῶν ὅσα πυρὶ der Gen. τῶν ist von μείξαντες bestimmt: das, was aus Feuer und Erde gemischt ist — d5 νεῖμαι → Stf — d6 παραιτέομαί τινα jmd. bitten — d7 νείμαντος δέ μου Gen. abs. nachdem ich aber … — καὶ οὕτω πείσας erg. αὐτόν (= Prometheus); adverbiales Partizip in temporalem Sinn! — d8 νέμει Imperativ! — d8–e2 τοῖς μὲν … τοὺς δ᾽ … τοὺς δὲ … τοῖς δ᾽ Gliederung! — προσῆπτεν v. προσάπτω zuteilen — e1 τάχει v. τὸ τάχος, -ους die Geschwindigkeit; auf die Frage womit? — ὁπλίζω bewaffnen — e2 ἄοπλον διδοὺς φύσιν Partizipialphrase wenn er ihnen eine waffenlose Natur gab — ἐμηχανᾶτο hier: er verschaffte — e3 Ἃ Rel.-Pron., bezieht sich auf θνητὰ γένη c8 — ἤμπισχεν v. ἀμπέχω umhüllen — πτηνός geflügelt — e4 κατάγειος unterirdisch — ηὖξε Impf. v. αὔξω → Stf — τῷδε αὐτῷ durch daselbe — 321a1 επανισόω ausgleichen Das Textstück bis b6 ist eher kompliziert, auch vom Wortschatz. Das überspringen wir. Man kann es in der Übersetzung lesen. Protagoras führt aus, dass alle Anordnungen von Epimetheus dafür gedacht sind, dass keine Gattung durch eine andere ausstirbt. Dann beschreibt er, wie dieser die verschiedenen Gattungen gegen die Jahreszeiten wappnete und dass er Raubtieren wenig, Beutetieren dagegen zahlreichen Nachwuchs gab. — b6 Ἅτε Partikel beim Part. mit kausalem Sinn — b7 οὐ πάνυ τι irgendwie nicht ganz — καταναλώσας = ἀναλώσας → Stf; dazu gehört das εἰς: aufwenden für — τὰς δυνάμεις hier: Kräfte, Vermögen — τὰ ἄλογα die unvernünftigen (Tiere) — c1–2 λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι übrig war noch unausgestattet — c3 ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται zu ihm, der …, kommt — c4 ἡ νομή Verteilung — τὰ ζῷα … ἔχοντα AcP, abh. v. ὁρᾷ — ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, alles ausreichend zur Verfügung haben — c5 ἀνυπόδητος unbeschuht — c6 ἄστρωτος unbedeckt — ἄοπλον s. o. zu e2 — εἱμαρμένη s. o. zu d1 — c7–8 Ἀπορίᾳ … σχόμενος ὁ Προμηθεὺς weil P. ratlos war — d1 ἔντεχνος σοφία kunstmäßige Weisheit — d2 ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν … γενέσθαι wörtl. es war unmöglich, dass sie besitzbar … ist, besser: sie konnte unmöglich besessen werden — d3 δωρεῖται v. δωρέω schenken — d4 ταύτῃ auf diese Weise — ἔσχεν → Stf — d6 οἴκησις dasselbe wie d8 οἴκημα Wohnung — ἐνεχώρει mit Inf. es war möglich (tu tun) — e1 ἐφιλοτεχνείτην Impf. Dual v. φιλοτεχνέω eine Kunst ausüben — λαθὼν → Stf — κλέψας → Stf — e1–2 ἔμπυρος τέχνη die mit Feuer verbundene Kunst — e3 εὐπορία eig. Leichtigkeit, etwas zu tun, hier viell.: Bequemlichkeit — 322a1 — Προμηθέα Akk.! — ᾗπερ = ᾗ wie — δίκη μετῆλθεν [jmdn] ereilte eine Strafe mit Gen.: wofür? |
|||
| |||
|