Apollodor, Bibliotheke 2,7

III,7

Griechischer Text

Kommentar / Übersetzung

In der sogenannten Bibliotheke des Apollodor, einer wichtigen Quelle für die griechische Mythologie, wird auch der thebanische Sagenkreis erzählt. Hier ein Auszug:

78

79

Κρέων δὲ τὴν Θηβαίων βασιλείαν παραλαβὼν τοὺς τῶν Ἀργείων νεκροὺς ἔρριψεν ἀτάφους, καὶ κηρύξας μηδένα θάπτειν φύλακας κατέστησεν. Ἀντιγόνη δέ, μία τῶν Οἰδίποδος θυγατέρων, κρύφα τὸ Πολυνείκους σῶμα κλέψασα ἔθαψε, καὶ φωραθεῖσα ὑπὸ Κρέοντος αὐτοῦ τῷ τάφῳ ζῶσα ἐνεκρύφθη. Ἄδραστος δὲ εἰς Ἀθήνας ἀφικόμενος ἐπὶ τὸν ἐλέου βωμὸν κατέφυγε, καὶ ἱκετηρίαν θεὶς ἠξίου θάπτειν τοὺς νεκρούς. οἱ δὲ Ἀθηναῖοι μετὰ Θησέως στρατεύσαντες αἱροῦσι Θήβας καὶ τοὺς νεκροὺς τοῖς οἰκείοις διδόασι θάψαι. τῆς Καπανέως δὲ καιομένης πυρᾶς, Εὐάδνη, ἡ Καπανέως μὲν γυνὴ θυγάτηρ δὲ Ἴφιος, ἑαυτὴν ἐμβαλοῦσα συγκατεκαίετο.

5

10

[Übersetzung]

Als Kreon die Königsherrschaft in Theben übernommen hatte, warf er die Toten der Argeier unbestattet (vor die Mauer), bestimmte, dass niemand sie bestatten dürfe und stellte Wachen auf. Antigone, eine der Töchter von Ödipus, stahl heimlich den Leichnam von Polyneikes und bestattete ihn, und, auf frischer Tat ertappt, wurde sie von Kreon selbst bei lebendigem Leib im Grab eingeschlossen. Als Adrastos in Athen angekommen war, nahm er zum Altar des Eleos Zuflucht, und nachdem er den Zweig der Schutzflehenden dort abgelegt hatte, bat er darum, die Toten zu bestatten. Die Athener zogen mit Theseus in den Krieg, nehmen Theben ein und geben die Toten ihren Verwandten zur Bestattung. Als der Scheiterhaufen von Kapaneus brannte, ließ sich Euadne, die Frau von Kapaneus und Tochter von Iphis, mit verbrennen, indem sie sich ins Feuer stürzte.

— 1 παραλαβεῖν übernehmen → Stf — 2 ἔρριψεν → Stf — ἀτάφους Adj. zu ὁ τάφος Grab — κηρύξας → Stf — θάπτειν → Stf — 3 φύλακας zu ὁ φύλαξ, vgl. φυλάττω — κατέστησεν → Stf; → Form; κατ- = Verstärkung. — 4 κρύφα heimlich — κλέψασα v. κλέπτω stehlen; → Form — ἔθαψε s. o. zu 2. θάπτειν — 5 φωραθεῖσα auf frischer Tat ertappt — ζῶσα zu ζόω leben; → Form — ἐνεκρύφθη → Stf — 6 ἀφικόμενος → Stf — ὁ ἐλέου βωμός Altar des Eleos (Mitleids) (auf der Agora) — κατέφυγε die Zuflucht nehmen → Stf — 7 ἱκετηρία Ölzweig der Bittflehenden: Schutzsuchende hatten als Symbol einen Ölzweig in der Hand — θείς → Stf; → Form — ἠξίου zu ἀξιόω bitten, fordern — 9 διδόασι → Stf; → Form — Καπανέως Gen. v. Καπανεύς Kapaneus — καιομένης → Stf (hier Med.) — 10 πυρᾶς v. ἡ πυρά Scheiterhaufen (zur Leichenverbrennung) — Εὐάδνη Euadne — Ἴφιος Gen. v. Ἴφις Iphis — 11 ἐμβαλοῦσα → Stf; → Form — συγκατεκαίετο → Stf; hier Med.: συνκατακαίομαι sich ganz mitverbrennen (συν + κατά)

80

81

82

83

84

85

[2] μετὰ δὲ ἔτη δέκα οἱ τῶν ἀπολομένων παῖδες, κληθέντες ἐπίγονοι, στρατεύειν ἐπὶ Θήβας προῃροῦντο, τὸν τῶν πατέρων θάνατον τιμωρήσασθαι βουλόμενοι. καὶ μαντευομένοις αὐτοῖς ὁ θεὸς ἐθέσπισε νίκην Ἀλκμαίωνος ἡγουμένου. ὁ μὲν οὖν Ἀλκμαίων ἡγεῖσθαι τῆς στρατείας οὐ βουλόμενος πρὶν τίσασθαι τὴν μητέρα, ὅμως στρατεύεται· λαβοῦσα γὰρ Ἐριφύλη παρὰ Θερσάνδρου τοῦ Πολυνείκους τὸν πέπλον συνέπεισε καὶ τοὺς παῖδας στρατεύεσθαι. οἱ δὲ ἡγεμόνα Ἀλκμαίωνα ἑλόμενοι Θήβας ἐπολέμουν. ἦσαν δὲ οἱ στρατευόμενοι οἵδε· Ἀλκμαίων καὶ Ἀμφίλοχος Ἀμφιαράου, Αἰγιαλεὺς Ἀδράστου, Διομήδης Τυδέως, Πρόμαχος Παρθενοπαίου, Σθένελος Καπανέως, Θέρσανδρος Πολυνείκους, Εὐρύαλος Μηκιστέως. [3] οὗτοι πρῶτον μὲν πορθοῦσι τὰς πέριξ κώμας, ἔπειτα τῶν Θηβαίων ἐπελθόντων Λαοδάμαντος τοῦ Ἐτεοκλέους ἡγουμένου γενναίως μάχονται. καὶ Λαοδάμας μὲν Αἰγιαλέα κτείνει, Λαοδάμαντα δὲ Ἀλκμαίων. καὶ μετὰ τὸν τούτου θάνατον Θηβαῖοι συμφεύγουσιν εἰς τὰ τείχη. Τειρεσίου δὲ εἰπόντος αὐτοῖς πρὸς μὲν Ἀργείους κήρυκα περὶ διαλύσεως ἀποστέλλειν, αὐτοὺς δὲ φεύγειν, πρὸς μὲν τοὺς πολεμίους κήρυκα πέμπουσιν, αὐτοὶ δὲ ἀναβιβάσαντες ἐπὶ τὰς ἀπήνας τέκνα καὶ γυναῖκας ἐκ τῆς πόλεως ἔφευγον. νύκτωρ δὲ ἐπὶ τὴν λεγομένην Τιλφοῦσσαν κρήνην παραγενομένων αὐτῶν, Τειρεσίας ἀπὸ ταύτης πιὼν αὐτοῦ τὸν βίον κατέστρεψε. Θηβαῖοι δὲ ἐπὶ πολὺ διελθόντες πόλιν Ἑστιαίαν κτίσαντες κατῴκησαν. [4] Ἀργεῖοι δὲ ὕστερον τὸν δρασμὸν τῶν Θηβαίων μαθόντες εἰσίασιν εἰς τὴν πόλιν, καὶ συναθροίζουσι τὴν λείαν, καὶ καθαιροῦσι τὰ τείχη. τῆς δὲ λείας μέρος εἰς Δελφοὺς πέμπουσιν Ἀπόλλωνι καὶ τὴν Τειρεσίου θυγατέρα Μαντώ· ηὔξαντο γὰρ αὐτῷ Θήβας ἑλόντες τὸ κάλλιστον τῶν λαφύρων ἀναθήσειν.

15

20

25

30

35

[Übersetzung]

Nach zehn Jahren entschieden sich die Kinder der zugrunde Gegangenen, Epigonen (Nachkommen) genannt, gegen Theben einen Kriegszug zu unternehmen, weil sie den Tod der Väter rächen wollten. Und als der Gott ihnen das Orakel verkündete, sagte er ihnen den Sieg voraus, wenn Alkmaion die Führung innehätte. Obwohl Alkmaion nun den Zug nicht anführen wollte, bevor er seine Mitter besgtraft hätte, nahm er dennoch teil; denn weil Eriphyle von Thersandros, dem Sohn des Polyneikes, das Gewand angenommen hatte, überredete sie auch die Kinder, mit in den Krieg zu ziehen. Die aber wählten Alkmaion zum Führer und führten Krieg gegen Theben. Dies waren aber die Heerführer: Alkmaion und Amphilochos, die Söhne des Amphiaraos, Aigialeus, Sohn des Adrastos, Diomedes, Sohn des Tydeus, Promachos, Sohn des Parthenopaios, Sthenelos, Sohn des Kapaneus, Thersandros, Sohn des Polyneikes, Euryalos, Sohn des Mekisteus.

[3] Diese verwüsten zuerst die umliegenden Dörfer, dann kämpfen sie, als die Thebaner unter der Führung des Laodamas, des Sohns des Eteokles, angriffen, tapfer. Laodamas tötet Aigialeus, Alkmaion aber Laodamas. Nach dessen Tod fliehen die Thebaner gemeinsam zurück in die Stadtmauern. Weil Tiresias ihnen befahl, zu den Argeiern einen Herold für Verhandlungen zu senden, selbst aber zu fliehen, schicken sie einen Herold zu den Feinden, ließen selbst aber Kinder und Frauen auf Wagen steigen und flohen aus der Stadt. Als sie nachts zur Quelle Tilphussa kamen, trank Tiresias aus dieser und starb. Die Nachdem die Thebaner einen langen Weg zurückgelegt hatten, gründeten sie die Stadt Hestiaia und ließen sich dort nieder.

[4] Als die Argeier aber später von der Flucht der Thebaner erfahren, gehen sie in die Stadt, sammeln die Beute und reißen die Stadtmauern nieder. Einen Teil der Beute und Manto, die Tochter von Tiresias, schicken sie zu Apollon nach Delphi; sie hatten ihm nämlich versprochen, ihm nach der Eroberung Thebens das schönste Stück der Beute zu weihen.

— 12 ἔτη v. τὸ ἔτος, -ους Jahr — ἀπολομένων → Stf — κληθέντες → Stf — 13 ἐπίγονος Nachkomme — προῃροῦντο v. προαιρέομαι (vgl. αἱρέομαι) vorziehen, sich entscheiden
14 τιμωρήσασθαι v. τιμωρέω strafen, rächen — 15 ἐθέσπισε v. θεσπίζω vorhersagen — Ἀλκμαίωνος ἡγουμένου Gen. abs., hier konditional übs. — 16 τίσασθαι → Stf (hier Med.)

17 Ἐριφύλη Eriphyle — Θέρσανδρος Thersandros

18 ὁ πέπλος Gewand — συνέπεισε aus συν und πείθω → Stf
19 ἑλόμενοι → Stf

Die Teilnehmer am sog. „Epigonenkrieg“ gegen Theben: Alkmaion und Amphilochos (Söhne v. Amphiaraos), Aigialeus (Sohn v. Adrastos), Diomedes (Sohn v. Tydeus), Promachos (Sohn v. Parthenopaios), Sthenelos (Sohn v. Kapaneus), Thersandros (Sohn v. Polyneikes), Euryalos (Sohn v. Mekisteus).

24 πορθοῦσι v. πορθέω zerstören, plündern — πέριξ verstärktes περί rundum, umliegend — ἡ κώμη Dorf — ἐπελθεῖν → Stf angreifen 25 Λαοδάμαντος τοῦ Ἐτεοκλέους ἡγουμένου bezogen auf die Thebaner: die von Laodamas, dem Sohn des Eteokles, angeführt wurden
27 συμφεύγω zusammen/gemeinsam fliehen

28 τὸ τεῖχος, -ους Mauer

29 περὶ διαλύσεως für Verhandlungen
30 ἀναβιβάσαντες Aor. v. ἀναβιβάζω (Wagen, Pferde, Schiffe) besteigen lassen

31 ἡ ἀπήνη (vierrädriger) Wagen — νύκτωρ nachts
32 ἐπὶ τὴν λεγομένην Τιλφοῦσσαν κρήνην zur Quelle Tilphussa — 33 πιών Part. v. πίω trinken — τὸν βίον καταστρέφω sterben
34 ἐπὶ πολὺ διελθεῖν einen langen Weg zurücklegen → Stf — Ἑστιαία Hestiaia — κτίσαντες v. κτίζω bauen, gründen — κατῴκησαν Aor. v. κατοικέω sich ansiedeln — 35 ὁ δρασμός Flucht

36 εἰσίασιν → Form — συναθροίζω sammeln — ἡ λεία Beute — καθαιρέω niederreißen

38 ηὔξαντο Aor. v. εὔχομαι geloben, versprechen
39 τὰ λάφυρα Beutestücke — ἀναθήσειν Fut. v. ἀνατίθημι aufstellen, weihen → Stf

86

87

88

89

90

91

92

93

[5] μετὰ δὲ τὴν Θηβῶν ἅλωσιν αἰσθόμενος Ἀλκμαίων καὶ ἐπ᾽ αὐτῷ δῶρα εἰληφυῖαν Ἐριφύλην τὴν μητέρα μᾶλλον ἠγανάκτησε, καὶ χρήσαντος Ἀπόλλωνος αὐτῷ τὴν μητέρα ἀπέκτεινεν. ἔνιοι μὲν λέγουσι σὺν Ἀμφιλόχῳ τῷ ἀδελφῷ κτεῖναι τὴν Ἐριφύλην, ἔνιοι δὲ ὅτι μόνος. Ἀλκμαίωνα δὲ μετῆλθεν ἐρινὺς τοῦ μητρῴου φόνου, καὶ μεμηνὼς πρῶτον μὲν εἰς Ἀρκαδίαν πρὸς Ὀικλέα παραγίνεται, ἐκεῖθεν δὲ εἰς Ψωφῖδα πρὸς Φηγέα. καθαρθεὶς δὲ ὑπ᾽ αὐτοῦ Ἀρσινόην γαμεῖ τὴν τούτου θυγατέρα, καὶ τόν τε ὅρμον καὶ τὸν πέπλον ἔδωκε ταύτῃ. γενομένης δὲ ὕστερον τῆς γῆς δι᾽ αὐτὸν ἀφόρου, χρήσαντος αὐτῷ τοῦ θεοῦ πρὸς Ἀχελῷον ἀπιέναι καὶ παρ᾽ ἐκεῖνον παλινδικίαν λαμβάνειν, τὸ μὲν πρῶτον πρὸς Οἰνέα παραγίνεται εἰς Καλυδῶνα καὶ ξενίζεται παρ᾽ αὐτῷ, ἔπειτα ἀφικόμενος εἰς Θεσπρωτοὺς τῆς χώρας ἀπελαύνεται. τελευταῖον δὲ ἐπὶ τὰς Ἀχελῴου πηγὰς παραγενόμενος καθαίρεταί τε ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ τὴν ἐκείνου θυγατέρα Καλλιρρόην λαμβάνει, καὶ ὃν Ἀχελῷος προσέχωσε τόπον κτίσας κατῴκησε. Καλλιρρόης δὲ ὕστερον τόν τε ὅρμον καὶ τὸν πέπλον ἐπιθυμούσης λαβεῖν, καὶ λεγούσης οὐ συνοικήσειν αὐτῷ εἰ μὴ λάβοι ταῦτα, παραγενόμενος εἰς Ψωφῖδα Ἀλκμαίων Φηγεῖ λέγει τεθεσπίσθαι τῆς μανίας ἀπαλλαγὴν ἑαυτῷ, τὸν ὅρμον ὅταν εἰς Δελφοὺς κομίσας ἀναθῇ καὶ τὸν πέπλον. ὁ δὲ πιστεύσας δίδωσι μηνύσαντος δὲ θεράποντος ὅτι Καλλιρρόῃ ταῦτα λαβὼν ἐκόμιζεν, ἐνεδρευθεὶς ὑπὸ τῶν Φηγέως παίδων ἐπιτάξαντος τοῦ Φηγέως ἀναιρεῖται. Ἀρσινόην δὲ μεμφομένην οἱ τοῦ Φηγέως παῖδες ἐμβιβάσαντες εἰς λάρνακα κομίζουσιν εἰς Τεγέαν καὶ διδόασι δούλην Ἀγαπήνορι, καταψευσάμενοι αὐτῆς τὸν Ἀλκμαίωνος φόνον. [6] Καλλιρρόη δὲ τὴν Ἀλκμαίωνος ἀπώλειαν μαθοῦσα, πλησιάζοντος αὐτῇ τοῦ Διός, αἰτεῖται τοὺς γεγεννημένους παῖδας ἐξ Ἀλκμαίωνος αὐτῇ γενέσθαι τελείους, ἵνα τὸν τοῦ πατρὸς τίσωνται φόνον. γενόμενοι δὲ ἐξαίφνης οἱ παῖδες τέλειοι ἐπὶ τὴν ἐκδικίαν τοῦ πατρὸς ἐξῄεσαν. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ καιρὸν οἵ τε Φηγέως παῖδες Πρόνοος καὶ Ἀγήνωρ, εἰς Δελφοὺς κομίζοντες ἀναθεῖναι τὸν ὅρμον καὶ τὸν πέπλον, καταλύουσι πρὸς Ἀγαπήνορα, καὶ οἱ τοῦ Ἀλκμαίωνος παῖδες Ἀμφότερός τε καὶ Ἀκαρνάν: καὶ ἀνελόντες τοὺς τοῦ πατρὸς φονέας, παραγενόμενοί τε εἰς Ψωφῖδα καὶ παρελθόντες εἰς τὰ βασίλεια τόν τε Φηγέα καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ κτείνουσι. διωχθέντες δὲ ἄχρι Τεγέας ἐπιβοηθησάντων Τεγεατῶν καί τινων Ἀργείων ἐσώθησαν, εἰς φυγὴν τῶν Ψωφιδίων τραπέντων. [7] δηλώσαντες δὲ τῇ μητρὶ ταῦτα, τόν τε ὅρμον καὶ τὸν πέπλον ἐλθόντες εἰς Δελφοὺς ἀνέθεντο κατὰ πρόσταξιν Ἀχελῴου. πορευθέντες δὲ εἰς τὴν Ἤπειρον συναθροίζουσιν οἰκήτορας καὶ κτίζουσιν Ἀκαρνανίαν.

40

45

50

55

60

65

70

75

80

[Übersetzung]

xxx

— 40 ἡ ἁλωσις, -εως Einnahme, Eroberung

94

95

Εὐριπίδης δέ φησιν Ἀλκμαίωνα κατὰ τὸν τῆς μανίας χρόνον ἐκ Μαντοῦς Τειρεσίου παῖδας δύο γεννῆσαι, Ἀμφίλοχον καὶ θυγατέρα Τισιφόνην, κομίσαντα δὲ εἰς Κόρινθον τὰ βρέφη δοῦναι τρέφειν Κορινθίων βασιλεῖ Κρέοντι, καὶ τὴν μὲν Τισιφόνην διενεγκοῦσαν εὐμορφίᾳ ὑπὸ τῆς Κρέοντος γυναικὸς ἀπεμποληθῆναι, δεδοικυίας μὴ Κρέων αὐτὴν γαμετὴν ποιήσηται. τὸν δὲ Ἀλκμαίωνα ἀγοράσαντα ταύτην ἔχειν οὐκ εἰδότα τὴν ἑαυτοῦ θυγατέρα θεράπαιναν, παραγενόμενον δὲ εἰς Κόρινθον ἐπὶ τὴν τῶν τέκνων ἀπαίτησιν καὶ τὸν υἱὸν κομίσασθαι. καὶ Ἀμφίλοχος κατὰ χρησμοὺς Ἀπόλλωνος Ἀμφιλοχικὸν Ἄργος ᾤκισεν.

85

90

[Übersetzung]

xxx

— 20 περιχαρής, -ές hocherfreut

Apollodor, Bibliotheke

Die Epigonen (3,7)