Platon „Hippias maior“ 27.04.20

Platon, Hippias I

„Was ist das Schöne?“

2. χρυσός (289c9–291c5)

289
Text nach Burnet
Kommentar / Übersetzung nach Schleiermacher
c 9
d



5
ΣΩ.  „Εἰ δέ σε ἠρόμην“, φήσει, „ἐξ ἀρχῆς τί ἐστι
καλόν τε καὶ αἰσχρόν, εἴ μοι ἅπερ νῦν ἀπεκρίνω, ἆρ᾽ οὐκ ἂν
ὀρθῶς ἀπεκέκρισο; Ἔτι δὲ καὶ δοκεῖ σοι αὐτὸ τὸ καλόν, ᾧ
καὶ τἆλλα πάντα κοσμεῖται καὶ καλὰ φαίνεται, ἐπειδὰν
προσγένηται ἐκεῖνο τὸ εἶδος, τοῦτ᾽ εἶναι παρθένος ἢ ἵππος
ἢ λύρα;“
[Übersetzung]
Sokrates: Wenn ich dich nun von Anfang an gefragt hätte, wird er sagen, was ist wohl schön und auch hässlich, und du hättest mir ebenso geantwortet, hättest du dann nicht recht geantwortet? Und dünkt dich noch immer das Schöne selbst, wodurch alles andere verschönt wird und als schön erscheint, wenn jener Begriff ihm zukommt, dünkt dich das noch immer ein Mädchen zu sein oder ein Pferd oder eine Leier?



e



5
ΙΠ.  Ἀλλὰ μέντοι, ὦ Σώκρατες, εἰ τοῦτό γε ζητεῖ, πάντων
ῥᾷστον ἀποκρίνασθαι αὐτῷ τί ἐστι τὸ καλὸν ᾧ καὶ τὰ ἄλλα
πάντα κοσμεῖται καὶ προσγενομένου αὐτοῦ καλὰ φαίνεται.
Εὐηθέστατος οὖν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος καὶ οὐδὲν ἐπαΐει περὶ
καλῶν κτημάτων. ἐὰν γὰρ αὐτῷ ἀποκρίνῃ ὅτι τοῦτ᾽ ἐστὶν
ὃ ἐρωτᾷ τὸ καλὸν οὐδὲν ἄλλο ἢ χρυσός, ἀπορήσει καὶ οὐκ
ἐπιχειρήσει σε ἐλέγχειν. Ἴσμεν γάρ που πάντες ὅτι ὅπου ἂν
τοῦτο προσγένηται, κἂν πρότερον αἰσχρὸν φαίνηται, καλὸν
φανεῖται χρυσῷ γε κοσμηθέν.
[Übersetzung]
Hippias: Aber Sokrates, wenn er darnach fragt, das ist ja am allerleichtesten zu beantworten, was das Schöne ist, wodurch alles verschönt wird, und wenn jenes ihm zukommt, als schön erscheint. Der Mensch ist gewiss ganz einfältig und versteht nichts von schönen Sachen. Denn wenn du ihm antwortest: Dieses Schöne, wonach du fragst, ist nichts anders als das Gold, so wird er in die Enge gebracht sein und nicht weiter versuchen dich zu widerlegen. Denn das wissen wir ja alle, dass wo dieses nur hinkommt, alles wenn es auch vorher noch so hässlich war, schön erscheint, wenn es durch Gold verschönt ist.
ΣΩ.  Ἄπειρος εἶ τοῦ ἀνδρός, ὦ Ἱππία, ὡς σχέτλιός ἐστι
καὶ οὐδὲν ῥᾳδίως ἀποδεχόμενος.
[Übersetzung]
Sokrates: Du kennst den Mann nicht, Hippias, wie unartig er ist und nicht etwas annimmt.

290
ΙΠ.  Τί οὖν τοῦτο, ὦ Σώκρατες; Τὸ γὰρ ὀρθῶς λεγόμενον
ἀνάγκη αὐτῷ ἀποδέχεσθαι, ἢ μὴ ἀποδεχομένῳ καταγελάστῳ
εἶναι.
[Übersetzung]
Hippias: Wie so das, Sokrates? Denn was richtig gesagt ist muss er doch annehmen, und wenn er es nicht annimmt macht er sich lächerlich.


5
ΣΩ.  Καὶ μὲν δὴ ταύτην γε τὴν ἀπόκρισιν, ὦ ἄριστε, οὐ
μόνον οὐκ ἀποδέξεται, ἀλλὰ πάνυ με καὶ τωθάσεται, καὶ ἐρεῖ·
„Ὦ τετυφωμένε σύ, Φειδίαν οἴει κακὸν εἶναι δημιουργόν;“
Καὶ ἐγὼ οἶμαι ἐρῶ ὅτι οὐδ᾽ ὁπωστιοῦν.
[Übersetzung]
Sokrates: Doch aber wird er gewiss diese Antwort, o Bester, nicht nur nicht annehmen, sondern mich gar durchziehen und sagen: Du ganz Vernagelter, hältst du etwa den Pheidias für einen schlechten Meister? Da werde ich, denke ich, sagen, das täte ich keineswegs.
ΙΠ.  καὶ ὀρθῶς γ᾽ ἐρεῖς, ὦ Σώκρατες.
[Übersetzung]
Hippias: Und daran wirst du ganz recht sagen, o Sokrates.


b



5
ΣΩ.  Ὀρθῶς μέντοι. Τοιγάρτοι ἐκεῖνος, ἐπειδὰν ἐγὼ
ὁμολογῶ ἀγαθὸν εἶναι δημιουργὸν τὸν Φειδίαν, „Εἶτα“,
φήσει, „οἴει τοῦτο τὸ καλὸν ὃ σὺ λέγεις ἠγνόει Φειδίας;“
Καὶ ἐγώ· Τί μάλιστα; φήσω. „Ὅτι,“ ἐρεῖ, „τῆς Ἀθηνᾶς
τοὺς ὀφθαλμοὺς οὐ χρυσοῦς ἐποίησεν, οὐδὲ τὸ ἄλλο πρόσ-
ωπον οὐδὲ τοὺς πόδας οὐδὲ τὰς χεῖρας, εἴπερ χρυσοῦν γε
δὴ ὂν κάλλιστον ἔμελλε φαίνεσθαι, ἀλλ᾽ ἐλεφάντινον· δῆλον
ὅτι τοῦτο ὑπὸ ἀμαθίας ἐξήμαρτεν, ἀγνοῶν ὅτι χρυσὸς ἄρ᾽
ἐστὶν ὁ πάντα καλὰ ποιῶν, ὅπου ἂν προσγένηται.“ Ταῦτα οὖν
λέγοντι τί ἀποκρινώμεθα, ὦ Ἱππία;
[Übersetzung]
Sokrates: Ganz recht freilich. Aber wenn ich dann zugegeben habe, dass Pheidias ein trefflicher Künstler ist, wird jener sagen: Und du glaubst also, dass Pheidias das Schöne, was du mir nennst, nicht gekannt habe? – Da werde ich fragen: Wie so? – Weil er, so wird er antworten, seiner Athene die Augen nicht golden gemacht hat, auch sonst weder das Angesicht noch Hände und Füße, wenn es doch golden am schönsten würde erschienen sein, sondern elfenbeinern. Offenbar hat er das aus Einfalt verfehlt, weil er nicht wusste, dass Gold das ist, was alles schön macht, wo es hinkommt. Wenn er nun das sagt, was sollen wir ihm antworten, Hippias?
c
ΙΠ.  Οὐδὲν χαλεπόν· ἐροῦμεν γὰρ ὅτι ὀρθῶς ἐποίησε. Καὶ
γὰρ τὸ ἐλεφάντινον οἶμαι καλόν ἐστιν.
[Übersetzung]
Hippias: Das ist nicht schwer. Wir wollen sagen, er hätte recht getan. Denn Elfenbeinernes, denke ich, ist auch schön.


5
ΣΩ.  „Τοῦ οὖν ἕνεκα,“ φήσει, „οὐ καὶ τὰ μέσα τῶν
ὀφθαλμῶν ἐλεφάντινα ἠργάσατο, ἀλλὰ λίθινα, ὡς οἷόν τ᾽ ἦν
ὁμοιότητα τοῦ λίθου τῷ ἐλέφαντι ἐξευρών; Ἢ καὶ ὁ λίθος ὁ
καλὸς καλόν ἐστι;“ Φήσομεν, ὦ Ἱππία;
[Übersetzung]
Sokrates: Weshalb aber, wird er dann sagen, hat er nicht die Pupillen auch elfenbeinern gemacht, sondern steinern, und einen, soviel nur möglich dem Elfenbein ähnlichen, Stein dazu aufgefunden. Ist etwa auch ein schöner Stein schön? Sollen wir es bejahen, Hippias?
ΙΠ.  Φήσομεν μέντοι, ὅταν γε πρέπων ᾖ.
[Übersetzung]
Hippias: Wir wollen es bejahen, wenn er nämlich schicklich ist.
ΣΩ.  „Ὅταν δὲ μὴ πρέπων, αἰσχρόν;“ Ὁμολογῶ ἢ μή;
[Übersetzung]
Sokrates: Wenn aber nicht schicklich, dann hässlich? Soll ich das zugeben, oder nicht?
ΙΠ.  Ὁμολόγει, ὅταν γε μὴ πρέπῃ.
[Übersetzung]
Hippias: Gib es zu. Wenn er nicht schicklich ist.
d
ΣΩ.  „Tί δὲ δή; Ὁ ἐλέφας καὶ ὁ χρυσός“, φήσει, „ὦ
σοφὲ σύ, οὐχ ὅταν μὲν πρέπῃ, καλὰ ποιεῖ φαίνεσθαι, ὅταν
δὲ μή, αἰσχρά;“ Ἔξαρνοι ἐσόμεθα ἢ ὁμολογήσομεν αὐτῷ
ὀρθῶς λέγειν αὐτόν;
[Übersetzung]
Sokrates: Wie aber das Elfenbein und das Gold, wird er sagen, du Weiser, werden nicht auch diese, nur wenn sie sich schicken, machen dass etwas schön erscheint, wenn aber nicht, hässlich? Wollen wir das leugnen, oder wollen wir gestehen, daran habe er recht?
5
ΙΠ.  Ὁμολογήσομεν τοῦτό γε, ὅτι ὃ ἂν πρέπῃ ἑκάστῳ,
τοῦτο καλὸν ποιεῖ ἕκαστον.
[Übersetzung]
Hippias: Das können wir ja zugeben, das was sich für jedes schickt, das macht jedes schön.
ΣΩ.  „Πότερον οὖν πρέπει,“ φήσει, „ὅταν τις τὴν
χύτραν ἣν ἄρτι ἐλέγομεν, τὴν καλήν, ἕψῃ ἔτνους καλοῦ
μεστήν, χρυσῆ τορύνη αὐτῇ ἢ συκίνη;“
[Übersetzung]
Sokrates: Wenn nun aber jemand, wird er sagen, in der schönen Kanne, von der wir vorher sprachen, schönen Hirsebrei kocht, schickt sich dann ein goldener Rührlöffel dazu oder einer von Feigenholz?
10
e
ΙΠ.  Ἡράκλεις, οἷον λέγεις ἄνθρωπον, ὦ Σώκρατες. Οὐ
βούλει μοι εἰπεῖν τίς ἐστιν;
[Übersetzung]
Hippias: Herakles, was für ein Mensch ist das, Sokrates! Willst du mir nicht sagen wer er ist?
ΣΩ.  Οὐ γὰρ ἂν γνοίης, εἴ σοι εἴποιμι τοὔνομα.
[Übersetzung]
Sokrates: Du kennst ihn ja doch nicht, wenn ich dir auch den Namen sage.
ΙΠ.  Ἀλλὰ καὶ νῦν ἔγωγε γιγνώσκω, ὅτι ἀμαθής τίς ἐστιν.
[Übersetzung]
Hippias: Dafür kenne ich ihn doch nun schon, dass es ein dummer Mensch ist.

5




10
291
ΣΩ.  Μέρμερος πάνυ ἐστίν, ὦ Ἱππία· ἀλλ᾽ ὅμως τί
φήσομεν; Ποτέραν πρέπειν τοῖν τορύναιν τῷ ἔτνει καὶ τῇ
χύτρᾳ; Ἢ δῆλον ὅτι τὴν συκίνην; Εὐωδέστερον γάρ που
τὸ ἔτνος ποιεῖ, καὶ ἅμα, ὦ ἑταῖρε, οὐκ ἂν συντρίψασα ἡμῖν
τὴν χύτραν ἐκχέαι τὸ ἔτνος καὶ τὸ πῦρ ἀποσβέσειεν καὶ τοὺς
μέλλοντας ἑστιᾶσθαι ἄνευ ὄψου ἂν πάνυ γενναίου ποιήσειεν·
ἡ δὲ χρυσῆ ἐκείνη πάντα ἂν ταῦτα ποιήσειεν, ὥστ᾽ ἔμοιγε
δοκεῖν τὴν συκίνην ἡμᾶς μᾶλλον φάναι πρέπειν ἢ τὴν χρυσῆν,
εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεις.
[Übersetzung]
Sokrates: Schwer ist ihm beizukommen, o Hippias. Aber doch, welcher Rührlöffel, wollen wir sagen, schicke sich für den Hirsebrei und die Kanne? Offenbar doch der von Feigenholz? Denn er gibt nicht nur dem Hirsebrei einen besseren Geruch, Freund, sondern zugleich sind wir auch sicher, dass er uns nicht die Kanne zerschlägt und den Hirsebrei verschüttet und das Feuer auslöscht, und die, welche bewirtet werden sollen um ein gar schönes Gemüse bringt. Der goldene aber könnte das alles tun, so dass mich dünkt, wir müssen sagen, der Rührlöffel von Feigenholz schicke sich besser als der goldene, wenn du nicht etwas anderes meinst.
ΙΠ.  Πρέπει μὲν γάρ, ὦ Σώκρατες, μᾶλλον· οὐ μεντἂν
ἔγωγε τῷ ἀνθρώπῳ τοιαῦτα ἐρωτῶντι διαλεγοίμην.
[Übersetzung]
Hippias: Freilich schickt sich der besser, Sokrates, aber ich möchte doch mit einem Menschen kein Gespräch führen, der nach solchen Dingen fragt.
5



b



5
ΣΩ.  Ὀρθῶς γε, ὦ φίλε· σοὶ μὲν γὰρ οὐκ ἂν πρέποι
τοιούτων ὀνομάτων ἀναπίμπλασθαι, καλῶς μὲν οὑτωσὶ ἀμπε-
χομένῳ, καλῶς δὲ ὑποδεδεμένῳ, εὐδοκιμοῦντι δὲ ἐπὶ σοφίᾳ
ἐν πᾶσι τοῖς Ἕλλησιν. Ἀλλ’ ἐμοὶ οὐδὲν πρᾶγμα φύρεσθαι
πρὸς τὸν ἄνθρωπον· ἐμὲ οὖν προδίδασκε καὶ ἐμὴν χάριν
ἀποκρίνου. „Εἰ γὰρ δὴ πρέπει γε μᾶλλον ἡ συκίνη τῆς
χρυσῆς“, φήσει ὁ ἄνθρωπος, „ἄλλο τι καὶ καλλίων ἂν εἴη,
ἐπειδήπερ τὸ πρέπον, ὦ Σώκρατες, κάλλιον ὡμολόγησας εἶναι
τοῦ μὴ πρέποντος;“ Ἄλλο τι ὁμολογῶμεν, ὦ Ἱππία, τὴν
συκίνην καλλίω τῆς χρυσῆς εἶναι;
[Übersetzung]
Sokrates: Da hast du auch recht, Lieber. Denn für dich schickt es sich wohl nicht, dich mit solchen Wörtern zu befassen, der du so schön bekleidet bist, und so schön beschuht, und berühmt in jeder Art von Weisheit unter allen Hellenen, mir aber macht es nichts aus mich mit dem Menschen abzugeben. Lehre du mich also nur ein, und antworte mir zu Liebe. Wenn also der von Feigenholz sich besser schickt als der goldene, wird der Mensch sagen, so muss er ja wohl auch schöner sein, da du ja einmal zugegeben hast, o Sokrates, dass das schickliche schöner ist als das nicht schickliche? Also wollen wir zugeben, Hippias, der von Feigenholz sei schöner als der goldene?
ΙΠ.  Βούλει σοι εἴπω, ὦ Σώκρατες, ὃ εἰπὼν εἶναι τὸ καλὸν
ἀπαλλάξεις σαυτὸν τῶν πολλῶν λόγων;
[Übersetzung]
Hippias: Soll ich dir sagen, Sokrates, was du sagen musst, dass das Schöne sei, um ihn von allen diesen Weitläufigkeiten abzubringen?
c
ΣΩ.  Πάνυ μὲν οὖν· μὴ μέντοι πρότερόν γε πρὶν ἄν μοι
εἴπῃς ποτέραν ἀποκρίνωμαι οἷν ἄρτι ἔλεγον τοῖν τορύναιν
πρέπουσάν τε καὶ καλλίω εἶναι.
[Übersetzung]
Sokrates: Allerdings, nur ja nicht bevor du mir erst gesagt hast, welcher von den beiden Rührlöffeln, von denen ich vorhin sagte, ich antworten soll, dass der schickliche und schönere sei?

5
ΙΠ.  Ἀλλ᾽, εἰ βούλει, αὐτῷ ἀπόκριναι ὅτι ἡ ἐκ τῆς συκῆς
εἰργασμένη.
[Übersetzung]
Hippias: Wenn du willst, so antworte ihm denn, der aus Feigenholz gearbeitete.